.Bài viết KTĐN
Cô tôiGS Hoàng Tụy
Hoàng Tụy
Hoàng Tụy (7 tháng 12 năm 1927 – 14 tháng 7 năm 2019) là giáo sư, nhà toán học tiêu biểu của Việt Nam. Cùng với Lê Văn Thiêm, ông là một trong hai người tiên phong trong việc xây dựng ngành Toán học của Việt Nam. Ông là Viện trưởng Viện Toán học Việt Nam giai đoạn 1980 –1989. Ông được tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Khoa học Công nghệ đợt 1 vào năm 1996 về những công trình toán học đặc biệt xuất sắc.
Tiểu sử
Hoàng Tụy sinh ngày 17 tháng 12 năm 1927 tại làng Xuân Đài, xã Điện Quang, thị xã Điện Bàn, Quảng Nam, trong một gia đình nhà Nho nhiều đời.
Năm ông lên 4 tuổi thì cha qua đời. Cha làm quan thanh liêm, nên gia đình túng bấn lại đông anh em nên tuổi thơ của ông rất vất vả, tuy nhiên đều giữ nếp nhà trong việc học hành. Giỏi văn học Pháp, nhưng ngay từ thời trung học, Hoàng Tụy đã bộc lộ thiên hướng toán học.
Nhảy qua hai lớp, là thí sinh tự do, tháng 5 năm 1946, ông đỗ kỳ thi tú tài phần một và 4 tháng sau đó, đỗ đầu tú tài toàn phần ban toán tại Huế. Ông theo học Đại học Khoa học ở Hà Nội nhưng bỏ dở. Sau đó ông được mời dạy toán tại trường trung học Lê Khiết ở Liên khu V.
Trong khoảng thời gian này, biên thư xin Giáo sư Nguyễn Thúc Hào - người thầy ông từng theo học tại Trường Quốc học Huế - tài liệu để tự học. Đến cuối khoá, ông xin dự kỳ thi tốt nghiệp... "từ xa"! Giáo sư Nguyễn Thúc Hào bèn xin phép Bộ được gửi đề thi niêm phong từ Nam Đàn vào cho Sở Giáo dục Liên khu V. Sở mở kỳ thi riêng, chỉ cho 2 thí sinh, trong đó có Hoàng Tuỵ, xong, thu bài làm, bỏ vào phong bì dán kín, gắn xi, rồi gửi ra Hội đồng chấm thi ở Liên khu IV. Biên bản kỳ thi được gửi ra Việt Bắc cho Bộ kiểm tra, công nhận kết quả, rồi mới cấp chứng chỉ tốt nghiệp cho thí sinh, kết quả ông là người đỗ.
Hoàng Tụy gia nhập Đảng Cộng sản Đông Dương vào năm 1950.
Năm 1951, ông theo học Trường khoa học cơ bản do Lê Văn Thiêm phụ trách. Năm 1954, ông bắt đầu dạy toán tại trường Đại học Khoa học, sau là Đại học Tổng hợp Hà Nội.
Tháng 3 năm 1959, Hoàng Tụy trở thành một trong hai người Việt Nam đầu tiên bảo vệ thành công luận án phó tiến sĩ khoa học toán – lý tại Đại học Lomonosov tại Moskva, dưới sự hướng dẫn của nhà toán học Nga Dmitrii Evgenevich Menshov.
Ông là Chủ nhiệm Khoa Toán của Đại học Tổng hợp Hà Nội từ năm 1961 đến 1968; là Viện trưởng Viện Toán học Việt Nam từ năm 1980 đến 1989.
Ông qua đời ngày 14 tháng 7 năm 2019 tại Hà Nội.
Sự nghiệp
Sự nghiệp khoa học
Năm 1964, ông đã phát minh ra phương pháp "lát cắt Tụy" (Tuy's cut) và được coi là cột mốc đầu tiên đánh dấu sự ra đời của một chuyên ngành toán học mới: Lý thuyết tối ưu toàn cục (global optimization). Vì vậy ông được coi là cha đẻ của lĩnh vực này trong Toán học ứng dụng.
Ông đã có trên 100 công trình đăng trên các tạp chí có uy tín quốc tế về nhiều lĩnh vực khác nhau của toán học như: Quy hoạch toán học, Tối ưu toàn cục, Lý thuyết điểm bất động, Định lý minimax, Lý thuyết các bài toán cực trị, Quy hoạch lõm,...
Vào tháng 8 năm 1997, Viện Công nghệ Linköping (Thụy Điển) đã tổ chức một hội thảo quốc tế với chủ đề "Tìm tối ưu từ địa phương đến toàn cục", được tổ chức để tôn vinh Giáo sư Hoàng Tụy, "người đã có công trình tiên phong trong lĩnh vực tối ưu toàn cục và quy hoạch toán học tổng quát" và nhân dịp giáo sư tròn 70 tuổi.
Tháng 12 năm 2007, một hội nghị quốc tế về "Quy hoạch không lồi" đã được tổ chức ở Rouen, Pháp để ghi nhận những đóng góp tiên phong của GS Hoàng Tuỵ cho lĩnh vực này nói riêng và cho ngành Tối ưu Toàn cục nói chung nhân dịp ông tròn 80 tuổi.
Tháng 9 năm 2011, Hoàng Tụy là người đầu tiên nhận được Giải thưởng Constantin Caratheodory do Đại hội Quốc tế Tối ưu Toàn cục đề xướng cho những đóng góp tiên phong và nền tảng của ông trong lĩnh vực này.
Ông là tổng biên tập của 2 tạp chí toán học hàng đầu tại Việt Nam (1980–1990), ủy viên ban biên tập của 3 tạp chí toán học quốc tế.
“Cuộc đời của ông là một sự phấn đấu không ngừng nghỉ đi tìm những hướng phát triển mới. Cho đến nay, ông đã viết 4 cuốn sách chuyên khảo đều do các nhà xuất bản hàng đầu thế giới phát hành. Ông thường xuyên là một trong những người có số công bố khoa học nhiều nhất hàng năm ở Viện Toán học, kể cả khi đang làm Viện trưởng và ngay cả khi đã trên 80 tuổi. Bài báo cuối cùng của ông công bố năm 2018, lúc ông 91 tuổi.”
— GS TSKH. Ngô Việt Trung - nguyên Viện trưởng Viện Toán học Việt Nam.
Năm 1996, ông được tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Khoa học Công nghệ đợt 1 với các công trình thuộc lĩnh vực tối ưu hóa, nổi bật là hai công trình: Giải tích tối ưu toàn cục và quy hoạch D.C và ứng dụng (những năm 1960).
Hoạt động xã hội
Không chỉ là một nhà toán học, Hoàng Tụy cũng có nhiều đóng góp cho giáo dục Việt Nam. Ông cũng là sáng lập viên Viện Nghiên cứu Phát triển IDS mà ông là Chủ tịch Hội đồng Viện.
Ngày 27 tháng 9 năm 2007, ông cùng 9 nhà nghiên cứu độc lập tên tuổi khác là: Nguyễn Quang A, Phạm Chi Lan, Lê Đăng Doanh, Chu Hảo, Tương Lai, Phan Huy Lê, Trần Đức Nguyên, Trần Việt Phương thành lập Viện Nghiên cứu Phát triển IDS mà ông là Chủ tịch Hội đồng Viện. Viện IDS với tư cách một tổ chức độc lập, vừa là tổ chức mở, phi vụ lợi chuyên nghiên cứu các vấn đề liên quan đến các chính sách, chiến lược, kế hoạch phát triển cho các cơ quan nhà nước và các tổ chức kinh tế xã hội.
Công trình khoa học chính
Global Optimization - Deterministic Approaches (Tối ưu toàn cục - các cách tiếp cận tất định), Reiner Horst và Hoàng Tụy, Springer - Verlag (2006) - ISBN 3540610383
Optimization on Low Rank Nonconvex Structures (Tối ưu hóa trên những cấu trúc không lồi dạng thấp) (chuyên khảo), viết chung với Giáo sư Hiroshi Konno và nhà toán học trẻ Phan Thiên Thạch, Kluwer Academic Publishers (1996).
Convex Analysis and Global Optimization, một giáo trình nghiên cứu trong ngành tối ưu toàn cục, cũng được nhà xuất bản nói trên in ở Mỹ và châu Âu trong năm 1997.
Vinh danh
Giải thưởng Hồ Chí Minh về Khoa học Công nghệ đợt I năm 1996.
Huy hiệu 65 năm tuổi Đảng (2015)
Tiến sĩ danh dự trường Đại học Linköping, Thụy Điển (1995).
Giải thưởng khoa học
Giải thưởng Phan Châu Trinh (2010)
Giải thưởng Constantin Carathéodory[9] (2011)
Chính kiến
"…Thật đau xót khi nghĩ tới một xã hội cách đây chưa lâu từng được ca ngợi nghèo nhưng vẫn giữ được phẩm cách, nay đầy rẫy những cảnh xa xỉ lố lăng, gian dối, xảo trá, không chút tự trọng. Cho nên sửa đổi hiến pháp đi đôi với chỉnh đốn Đảng, chỉnh đốn bộ máy chính quyền, tái cấu trúc ở tầng sâu chính trị nhằm sửa sai hệ thống là yêu cầu khẩn thiết hiện nay cần thực hiện bằng được mới mong có thể lấy lại niềm tin đang mất dần của dân… " giáo sư Hoàng Tụy,
Từ năm 2012, Hoàng Tụy đã đăng trên tạp chí Tia Sáng những ý kiến và kiến giải nhiều mặt của xã hội Việt Nam, từ Đổi mới cơ chế và trọng dụng nhân tài (15 bài), sang các vấn đề về Chấn hưng Giáo dục - Mệnh lệnh cuộc sống (21 bài) đến Quản lý khoa học - Hướng tới các chuẩn mực quốc tế (16 bài). Tất cả đều là những phân tích, thuyết phục, sáng kiến rất thẳng thắn, lời nói thật, tâm huyết và rất khúc chiết, khoa học dễ hiểu. Sau đó Nhà xuất bản Thế giới đã tập hợp hơn 50 bài viết của ông và in lại thành cuốn sách mang tựa đề “Xin được nói thẳng".
Ngày 9 tháng 12 năm 2015 ông cùng với 126 người khác, trong đó có các nhân vật tên tuổi như Nhà nghiên cứu Nguyễn Đình Đầu, Thiếu tướng Nguyễn Trọng Vĩnh, TS Nguyễn Quang A, GS Hoàng Tụy, GS Nguyễn Đình Cống, GS Chu Hảo, GS Tương Lai, Huỳnh Tấn Mẫm, Hồ Ngọc Nhuận, GS Trần Văn Thọ, GS Nguyễn Đăng Hưng, Đại sứ Nguyễn Trung, GS Phạm Xuân Yêm..., đã gửi một bức thư ngỏ đến Bộ Chính trị, Ban Chấp hành Trung ương khóa XI, các đại biểu dự Đại hội lần thứ XII và toàn thể đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam. Bức thư đề nghị "đổi tên đảng (không gọi là Đảng Cộng sản); đổi tên nước (không gọi là Cộng hòa xã hội chủ nghĩa); trả lại tự do cho những người khác chính kiến đang bị giam giữ; chấm dứt sự trấn áp và ngăn chặn nhân dân thực hiện quyền tự do dân chủ theo Hiến pháp" đồng thời nêu ý kiến "Thực tiễn của nước ta cũng như trải nghiệm của nhiều nước trên thế giới đã cho thấy rõ sai lầm và thất bại của đường lối xây dựng chủ nghĩa xã hội theo chủ nghĩa Mác - Lênin".
Gia đình
Hoàng Tụy là cháu nội của cụ Hoàng Văn Bảng, đỗ Cử nhân và từng giữ chức Án sát sứ nhiều tỉnh như: Quảng Ngãi, Quảng Bình, Quảng Nam, Hà Tĩnh. Cụ Hoàng Văn Bảng chính là em ruột của Tổng đốc Hà Nội Hoàng Diệu.
Cha của ông là ông Hoàng Kỵ, từng làm quan dưới thời Duy Tân, Khải Định, được thăng chức Thị Giảng học sĩ. Hai ông anh ruột của Hoàng Tụy là họa sĩ Hoàng Kiệt và Hoàng Phê đều tham gia kháng chiến chống Pháp. Họa sĩ Hoàng Kiệt sớm qua đời. Còn Hoàng Phê thì từng giữ chức Viện trưởng Viện Ngôn ngữ học, chủ biên nhiều bộ từ điển tiếng Việt. Em ruột của Hoàng Tụy là Hoàng Quý (vật lý) và Hoàng Chúng (toán học); Hoàng Chúng từng giữ chức Hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm TP Hồ Chí Minh.
Giáo sư Hoàng Tụy - Cha đẻ của lý thuyết "Tối ưu toàn cục"
GS HOÀNG TỤY- NGƯỜI SỐNG TRONG NỖI NHỚ
GS Hoàng Tụy Một nhà toán học lớn, một trí thức lớn
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét
Những người bạn