.Bài viết KTĐN
Cô tôi
Một trang trại cần sa ở Anh bị phát hiện năm 2018. Ảnh: Reuters.
Vì sao nhiều người Việt trồng cần sa ở Anh?
Cảnh sát Anh mặc niệm 39 người chết trong container
"39 thi thể trong container ở Anh là người Việt Nam"
39 người thiệt mạng ở Anh –Tham khảo
Khi cảnh sát phá khóa một hầm chống hạt nhân cũ ở Wiltshire năm 2017, họ thấy ba người Việt và hàng nghìn cây cần sa.
Hơn 20 phòng trong hầm ngầm thời Thế chiến II được biến thành trang trại có khả năng sản xuất số cần sa trị giá gần 2,5 triệu USD mỗi năm. Cảnh sát bắt ba người Việt và sau đó trục xuất họ về Việt Nam.
Bệnh viện bỏ hoang, nhà kho vô chủ hay các căn nhà ở ngoại ô đều có thể là vỏ bọc của những trang trại cần sa tại Anh, số nhiều trong đó được vận hành bởi người Việt. Năm 2017, cảnh sát Anh phá mạng lưới hàng chục trang trại cần sa của băng đảng 21 người Việt, tịch thu 2,5 tấn cần sa trị giá khoảng 6 triệu bảng Anh (7,7 triệu USD). Kẻ cầm đầu Bang Xuan Luong, 44 tuổi, bị kết án 8 năm tù. Những kẻ còn lại bị kết án 5-6 năm.
Phỏng vấn vụ 39 người thiệt mạng ở anh – Tham khảo
Anh cho phép sử dụng cần sa cho mục đích y tế nhưng cấm dùng nó cho mục đích tiêu khiển. Dù vậy, cần sa vẫn được sử dụng rộng rãi trên khắp nước Anh. Năm 2017, ước tính 7,2% người Anh trong độ tuổi 16-59 đã sử dụng cần sa, khiến nó trở thành loại ma túy phổ biến nhất nước này.
Cần sa là ma túy loại B, chung nhóm với ketamine và amphetamine. Người tàng trữ ma túy loại này có thể bị phạt tù lên đến 5 năm. Người cung cấp và sản xuất ma túy loại B đối mặt án tù lên đến 14 năm.
Trong khi đó, ma túy đá, cocaine, thuốc lắc, heroin và thuốc gây ảo giác LSD là ma túy loại A. Người tàng trữ có thể bị phạt tù lên đến 7 năm. Người cung cấp và sản xuất có nguy cơ đối mặt án tù chung thân.
Trong vài năm gần đây, cảnh sát Anh đang nương tay với hành vi sử dụng cần sa để tập trung vào những ưu tiên cấp bách hơn. Người dùng cần sa nhiều khả năng bị cảnh cáo hơn là bị truy tố. Năm 2017, 15.120 người ở Anh và xứ Wales bị truy tố vì sở hữu cần sa, giảm 19% so với năm 2015.
Năm 2015, cảnh sát hạt Durham tuyên bố họ sẽ không còn nhắm mục tiêu vào những người trồng cần sa để tự sử dụng trừ khi họ làm việc đó "một cách trắng trợn". Cảnh sát Derbyshire, Dorset và Surrey cũng học theo cách tiếp cận này do bị cắt giảm ngân sách.
Có ba làn sóng người Việt nhập cư vào Anh, theo nghiên cứu năm 2010 về tội phạm có tổ chức trong cộng đồng người Việt ở Anh của hai tác giả Silverstone D. và S. Savage. Làn sóng thứ nhất diễn ra sau khi kết thúc chiến tranh Việt Nam, nhiều người đến định cư ở London và miền đông nam nước Anh. Làn sóng thứ hai diễn ra vào những năm 1990, khi những người Việt không giấy tờ vốn sống ở các quốc gia thuộc Liên Xô và những nơi khác ở Đông Âu đổ sang Anh. Cuối những năm 2000, người Việt từ các tỉnh miền Bắc và miền Trung đến Anh để tìm kiếm cơ hội đổi đời. Ước tính 35.000 người Việt không giấy tờ sống ở Anh năm 2010.
Giữa những năm 1990, các băng đảng tội phạm người Việt ở Vancouver, Canada có tiếng là am hiểu cách thức trồng cần sa. Năm 2004, chính phủ Anh phân cần sa thành ma túy loại C thay vì ma túy loại B (quyết định này bị đảo ngược vào năm 2009). Người tàng trữ ma túy loại C đối mặt với nguy cơ hai năm tù còn kẻ cung cấp đối mặt án tù lên tới 14 năm.
Động thái này khiến nhiều nhóm tội phạm Việt nhanh chóng chuyển địa bàn từ Canada sang Anh, theo nghiên cứu của Trang Nguyen, nghiên cứu sinh tại Trung tâm Max Weber về Nghiên cứu Văn hóa và Xã hội ở Đức. Họ biến những ngôi nhà lớn thành trang trại trồng cần sa bí mật, thuê nhà bằng cách sử dụng giấy tờ tùy thân giả hoặc đánh cắp. Chi phí thiết lập một trang trại dao động trong khoảng 15.000 - 50.000 bảng Anh trong khi lợi nhuận hàng năm từ một trang trại lên đến 200.000 - 500.000 bảng.
Những lao động chăm sóc trang trại cần sa có thể là những thiếu niên bị bắt cóc đưa sang Anh để làm "nô lệ" cho những băng đảng Việt. 96% số nạn nhân buôn người bị buộc trồng cần sa ở Anh năm 2012 là người Việt, 81% trong số đó là trẻ em.
Cũng có những người tự nguyện trả cho kẻ buôn người khoảng 10.000 - 40.000 USD để được đưa sang Anh vì tin vào triển vọng có công việc lương cao ở nước ngoài. Cảm thấy buồn chán với cuộc sống ở nông thôn và thiếu cơ hội việc làm, sức quyến rũ từ cơ hội làm giàu ở nước ngoài đủ để cám dỗ nhiều người dấn thân vào những chuyến đi đầy rủi ro. Những người này thường vào Anh bằng cách trốn trong xe container đông lạnh, đối mặt với nguy cơ chết cóng hoặc chết ngạt.
Khi đến Anh, người nhập cư trái phép không có nhiều lựa chọn việc làm. Ngoài trồng cần sa, họ chỉ có thể làm việc trong các tiệm nail, làm chui cho các nhà hàng hay bị ép hành nghề mại dâm. Trồng cần sa là "nghề" kiếm được thu nhập cao hơn, có thể giúp họ gửi tiền về cho gia đình để trả nợ.
Mùa vụ cần sa được thu hoạch sau mỗi hai tháng. Người chăm sóc trang trại kiếm được 7.000 - 10.000 bảng Anh mỗi mùa vụ. Vì vậy, họ quan niệm rằng chỉ cần 2 trong 4 vụ mùa không bị cảnh sát tịch thu hoặc bị một băng đảng khác cướp, họ chỉ mất nửa năm để trả chi phí đi lậu đến Anh và dành dụm được khoản tiền lớn.
Những băng đảng Việt muốn tuyển mộ lao động Việt thay vì người nước khác vì dễ giao tiếp và kiểm soát. Các lao động Việt này thường xuất thân từ nông thôn và hầu như không biết hoặc biết ít tiếng Anh. Họ khó có thể khai ra thông tin có giá trị nếu bị cảnh sát Anh bắt.
Vì vậy, các băng đảng chiêu mộ "lính mới" từ Việt Nam, cho họ chỗ ở hay giúp họ mở tài khoản khi đến Anh. Đổi lại, những "lính mới" phải làm việc cho họ và không dám tìm kiếm sự giúp đỡ khi bị bóc lột hay lạm dụng, theo nghiên cứu năm 2010 của Silverstone D. và S. Savage.
Nhiều người Việt còn tin họ có thể trồng cần sa ở Anh mà không bị phát hiện. Họ cho rằng ngay cả khi bị bắt, họ cũng sẽ chỉ bị phạt tù tối đa 6 tháng.
Cuong Nguyen, 41 tuổi, quê ở Hải Phòng, năm 2008 trả 15.000 USD cho những kẻ buôn người để được đưa sang Anh. Cuong làm việc cho trang trại cần sa ở Bristol và suýt bị cảnh sát tóm trong một cuộc đột kích. Anh ta sau đó đến London, bán cần sa và "đào tạo" những người trồng cần mới.
Năm 2014, Cuong bị bắt khi đang hút cần và dấu vân tay cho thấy anh ta có liên quan tới trang trại cần sa bị cảnh sát đột kích ở Bristol. Cuong bị kết án 10 tháng tù với tội trồng cần sa và cuối cùng bị trục xuất.
Cuong Nguyen nằm trong số 1.600 người Việt Nam bị yêu cầu về nước bằng hình thức tự nguyện hoặc ép buộc từ năm 2014, trong đó có ít nhất 22 người dưới độ tuổi 14, theo dữ liệu từ Bộ Nội vụ Anh.
Theo chuyên gia chống nạn buôn người Mimi Vu, một số người quay trở lại Việt Nam trong nợ nần và có nguy cơ tiếp tục trở thành nạn nhân của những băng đảng.
Đối với Cuong, bắt đầu lại cuộc sống ở Việt Nam rất khó khăn. Tuy nhiên, Cuong cho biết anh đã thay đổi và hy vọng có thể mở một tiệm salon tóc. "Ngày trước tôi phải tỏ ra hung hăng, nhưng bây giờ tôi phải thật nhẹ nhàng, hòa nhã", Cuong nói.
Phương Vũ (Theo AFP) – Clip: Int
Người đi trồng cần sa
Chưa bao giờ Bảo hiểu, hàng triệu bảng Anh mà các ông chủ người Việt kiếm được từ hoạt động trồng cần sa sẽ được chuyển về Việt Nam như thế nào?
Bảo đi Anh năm 2013. Thông qua người môi giới địa phương, cậu được hứa miệng "sẽ giải quyết tất cả mọi vấn đề". Một tháng sau cuộc bàn bạc chớp nhoáng, Bảo nhận điện thoại báo đã làm xong hộ chiếu du lịch sang Pháp. Chi phí sang Pháp hết 20.000 USD.
Suốt cả hành trình, Bảo đổi 500 USD giấu trong người để đề phòng, không mang theo tiền mặt. Cậu được một người Việt Nam đón tại sân bay Pháp. Người này yêu cầu cậu gọi về cho bố mẹ nộp tiền lần đầu, hơn 400 triệu đồng cho người môi giới ban đầu tại Hà Tĩnh, sau đó mới được sang Anh.
Bảo được thông báo, có hai cách đi từ cảng Calais, Pháp. Nếu "đi VIP", sẽ được đóng thùng trong các xe container đông lạnh, chi phí 10.000 USD, cách này tài xế sẽ đảm bảo an toàn cho mình. Còn "đi cỏ" rẻ hơn, tốn 2.000 USD, dễ bị lộ, nhóm buôn người sẽ hướng dẫn lao động nhảy lên các xe tải phủ kín bạt, rồi vượt phà Calais vào nội địa Anh.
Chọn hình thức đi VIP, Bảo cùng với 16 lao động Việt Nam khác được nhốt trong một xe container đông lạnh. Khi xe container qua phà Calais, để tránh bị cảnh sát Anh dùng máy chụp thân nhiệt và quét hơi thở, tài xế đã hạ nhiệt độ bên trong thùng xuống -25 độ C. "Run cầm cập, hai răng dính chặt vào nhau. Nhìn xung quanh thấy ai cũng co ro". Cậu chỉ biết mình thoát chết sau 2 tiếng, khi xe đã vượt phà.
Tại đất Anh, Bảo bị người môi giới Việt Nam nhốt vào kho tại một bãi đất trống. Đợt thanh toán thứ 3: Họ yêu cầu gọi điện về cho người thân, nói đã qua Anh, đề nghị thanh toán 10.000 USD chi phí "đi VIP".
Bố mẹ cậu đã nộp 200 triệu đồng vào một tài khoản ngân hàng lập ở Việt Nam, do người môi giới chỉ định. Khi đối tác ở Việt Nam báo đã nhận tiền thành công, Bảo được thả.
Hành trình của Bảo có thể đã được thanh toán bằng euro, bảng Anh hay USD, ở Calais, Pháp hay đầu bên kia, Dover, Anh. Bảo và người thân không bao giờ biết và không cần biết, họ chỉ cần trả tiền đồng Việt Nam vào một tài khoản trong nước. Với một tuyến đường đưa người khác, chi phí có thể đã được trả ở biên giới Nga-Ba Lan (đồng rube hay zloty) hay là tại Trung Quốc (Nhân dân tệ). Toàn bộ hoạt động của những đường dây như thế này, được thiết kế tiện lợi như một công ty logistic toàn cầu. Thậm chí là hơn: chỉ riêng ở khía cạnh thanh toán quốc tế, nó trơn tru hơn dịch vụ của nhiều công ty xuất nhập khẩu có thể hứa hẹn với bạn.
Bảo đi trồng cần sa cùng với nhiều người khác, trong một căn nhà bốn tầng. Kết thúc mỗi vụ, được trả khoảng 7.000 bảng Anh.
Để gửi tiền về nhà, Bảo thông qua ông chủ người Việt. Ông này sẽ liên lạc với đối tác ở Việt Nam, đưa tiền mặt đến tận nhà, hoặc chuyển tiền trong nội địa qua tài khoản ngân hàng cho gia đình Bảo. Khi bố mẹ báo đã nhận, Bảo mới phải nộp lại số bảng Anh tương ứng. Gửi 1.000 bảng Anh sẽ bị thu phí 70 bảng, cứ thế nhân lên.
Ở pha thứ 2 của cuộc vượt biên, là đi lao động bất hợp pháp, vẫn tiếp tục là một thiết chế tài chính tinh giản hỗ trợ người như Bảo. Không có sự dịch chuyển dòng tiền từ Anh về Việt Nam. Tiền chỉ được chuyển trong nước. Cách nói USD như là một quy ước cho dễ hiểu, còn tất cả đều chỉ giao dịch bằng tiền Việt Nam khi người thân nộp tiền để con sang Anh, hoặc là nhận tiền lương từ Anh gửi về.
Vài tháng trước, tôi tới một xã ở huyện Nghi Xuân (Hà Tĩnh), nơi có hàng nghìn người đang đi làm việc chui ở các nước châu Âu. Vị lãnh đạo xã hồ hởi khoe: việc có nhiều người dân ra nước ngoài làm ăn giúp tăng nguồn kiều hối đổ về địa phương.
Nhưng thực chất, khái niệm "kiều hối" ở đây khá dị biệt. Tiền vẫn được lao động gửi về quê, nhưng không có giao dịch quốc tế, mà qua tay giữa người với người, hoặc là giao dịch trong nước qua những tài khoản "ma".
"Những người như em chỉ là 'chân rết’ trong đường dây lao động bất hợp pháp và rửa tiền xuyên quốc gia". Bảo không lý giải được, bảng Anh có được từ việc mình trồng cần sa sẽ được chuyển thành tiền Việt theo cơ chế nào. Ngay cả việc sử dụng chúng – tiền ma túy – trong nội địa Anh cũng đã là một vấn đề với luật pháp Anh. Nói thận trọng như một cán bộ an ninh, hành vi đó "có dấu hiệu" của hoạt động rửa tiền.
Một cơ chế phức tạp và bí ẩn đã được thiết kế cho việc vượt biên và lao động bất hợp pháp. Và cơ chế đó hoạt động ngang nhiên ở những làng quê miền Trung.
Những ngày qua, tìm gặp người thân của 10 gia đình có con mất tích tại Anh, sau vụ phát hiện 39 thi thể trong container tại hạt Essex, tôi nghe các ông bố, bà mẹ kể rằng để đưa con đi sang Anh, hoặc châu Âu không hề khó, miễn là có tiền.
Ông Phạm Văn Thìn - người đầu tiên trình báo có con gái Trà My mất tích, nói rằng, một người quen biết chuyên làm "môi giới xuất khẩu lao động", đã gặp và thỏa thuận miệng để đưa con gái ông sang Anh, chi phí 950 triệu đồng. Tôi hỏi lại, sao có thể đưa một số tiền lớn như vậy mà không cần giấy tờ gì, ông Thìn đáp vì tin tưởng, họ đã đưa được rất nhiều người qua đó.
Tại các làng quê ở Hà Tĩnh, đi ngang các con đường liên thôn, liên xã vẫn thấy dán đầy tờ rơi, hoặc thông báo "có thể đưa người đi xuất khẩu lao động: Hàn Quốc, Đài Loan, châu Âu" nơi các cổng chào, tường ủy ban, trường học... Có lần, tôi nhận được điện thoại của một người bạn, hỏi là ở quê có người nào cần ra nước ngoài làm việc hay không, nếu giới thiệu đơn hàng tốt, sẽ được trích phần trăm. Tôi bảo không, người bạn tỏ vẻ buồn. Đến những vùng quê có người đi xuất ngoại nhiều, chỉ cần bày tỏ ý định, tôi lập tức được người dân trong vùng cho rất nhiều số điện thoại, bảo cứ gọi cho người này, người kia, sẽ đáp ứng được nhu cầu.
Tôi tìm gặp một người bạn trong ngành công an chuyên tìm hiểu về tội phạm đưa người ra nước ngoài. Cậu nhận xét, có nhiều nguyên nhân gây khó việc triệt phá. Thứ nhất, do các gia đình có con đi lao động bất hợp pháp đều giấu chính quyền, vì nếu lộ ra, họ sợ con sẽ bị trục xuất về nước.
Tiếp đến là nhóm môi giới luôn tìm cách tiếp cận người nhà lao động; khi xảy ra sự việc chết người hay tai nạn, họ đe dọa yêu cầu không báo nhà chức trách, nếu báo thì không đền tiền. Dân quê có tâm lý sự đã rồi, nên chấp nhận hợp tác để được hỗ trợ tài chính.
Cuối cùng là các giao dịch chuyển tiền chỉ thực hiện qua tay giữa người với người, hoặc qua những tài khoản ngân hàng thứ cấp. Rất khó tìm manh mối để điều tra dấu hiệu phạm tội. Trước khi khoét sâu vào bi kịch của từng con người, động cơ và câu chuyện của riêng họ, ở góc độ quản lý nhà nước cần đặt câu hỏi cơ chế nào đã nuôi dưỡng những bi kịch đó. Cho dù động cơ là gì, họ sẽ không thể đi được nếu không có những đường dây này.
Chúng quy mô, có tổ chức, vươn bàn tay ra quốc tế và xử lý hàng trăm, thậm chí hàng nghìn tỷ đồng giá trị ngoại tệ có nguồn gốc bất minh. Chúng hoạt động công khai, và thậm chí, trở thành một loại thông lệ. Một loại mô hình tội phạm – hay dù có nói cẩn trọng như cán bộ an ninh là "dấu hiệu tội phạm" - mà người dân quê lại thản nhiên nói là họ "tin tưởng". Một loại tội phạm có nguy cơ trở thành một tập quán văn hóa ở nhiều vùng quê.
Hành trình gõ cửa những nhân chứng của tôi chỉ đặt ra thêm những câu hỏi "Tại sao" và "Làm thế nào". Những câu hỏi không dễ trả lời. Càng khó trả lời hơn ngày nào mà những cán bộ địa phương còn cảm thấy phấn khởi tự hào về những đồng "kiều hối" không có nguồn gốc kia.
Đức Hùng
