Phận đời của nghìn Việt kiều không quốc tịch bên hồ Dầu Tiếng

Phận đời của nghìn Việt kiều không quốc tịch bên hồ Dầu Tiếng


Trong khi phụ nữ ở nhà lo bếp núc, mỗi sáng những người đàn ông dong xuồng ra hồ Dầu Tiếng đánh cá hoặc đi phụ hồ kiếm khoảng 70.000 đồng lo cho 5-6 miệng ăn.


Lũ lượt bỏ vùng Biển Hồ (Campuchia) về cư ngụ ven hồ Dầu Tiếng (ấp Tà Dơ, xã Tân Thành, huyện Tân Châu, Tây Ninh), 1.000 người đang sống lây lất trong cảnh thiếu thốn, khổ sở.

Về nước được một năm, ông Nguyễn Văn Nhiều cho biết, cuộc sống hiện tại khá khó khăn nhưng vẫn đỡ hơn hồi trước. "Bên đó bị truy đuổi riết, tụi tui cứ thấp thỏm lo âu, về đây là coi như về quê hương mình rồi, cảm thấy an toàn hơn dù cuộc sống bấp bênh", người đàn ông 54 tuổi nói.


Chiếc giường được chống thêm cột, căng bạt che nắng mưa được gọi là "nhà" của hàng trăm hộ Việt kiều, nằm sát bên lòng hồ Dầu Tiếng. Những khi nước lên, mọi người trong gia đình cùng khiêng chạy lên cao, chờ nước rút lại bê xuống. Họ muốn sống gần mé nước để tiện sinh hoạt.


Những gia đình "khá giả" hơn xây những chòi cao, cách mặt đất 3 m để tránh nước hồ. Người sống bên trên còn phía dưới nuôi gia cầm để tăng thu nhập. Hằng ngày, đàn ông chạy xuồng ra lòng hồ đánh bắt cá, đi phụ hồ, vác sắn... thuê kiếm tiền. Phụ nữ trông nhà, lo việc bếp núc hoặc cùng những đứa con đi bán vé số.

Video: Việt kiều bên hồ Dầu Tiếng



Nhiều thế hệ từ ông bà, con, cháu đều chui rúc trong căn chòi chật hẹp từ năm này sang năm khác. Ông Huỳnh Văn Đài mới về nước được vài tháng cho biết, 10 người nhà ông ra vô cái chòi ọp ẹp, nóng bức cứ va vào nhau "nhưng riết rồi cũng quen".


Chỗ ngủ cũng là nơi ăn uống, sinh hoạt của đại gia đình. Không có giấy tờ, quốc tịch, họ không đi làm ăn xa được nên thu nhập chỉ dựa vào con cá, cái tôm trên lòng hồ Dầu Tiếng. Mỗi nhà kiếm được khoảng 70-80 nghìn đồng một ngày.


Đến bữa ăn, người lớn, trẻ nhỏ đều ôm tô cơm to với thức ăn duy nhất là cá bắt từ hồ Dầu Tiếng. "Chỉ có gạo là nhiều do chính quyền cấp nên ráng ăn cơm cho no cái bụng. Bữa nào trúng mẻ lưới thì có thêm miếng thịt, đĩa giá xào. Tụi tui sống vậy cũng quen rồi, từ thời ở bên Campuchia đã vậy mà", anh Nguyễn Văn Đoái về nước 4 tháng nay nói rồi ăn vội tô cơm đứng dậy nhường chỗ cho 4 đứa con cùng người cha già.


Mum, cô gái 18 tuổi hiếm hoi chưa lấy chồng, ở nhà phụ cha mẹ chăm em. Việc ăn uống, tắm giặt của Mum cũng như hàng trăm gia đình Việt kiều khác đều diễn ra trên lòng hồ Dầu Tiếng.


Chiếc máy tính mua giá 100.000 đồng tiền Campuchia bên Biển Hồ này là phương tiện giải trí duy nhất của người dân. Máy chỉ có chức năng nhận và đọc các đĩa DVD, CD... giúp họ xem phim, nghe nhạc. Ngôi làng ven lòng hồ này cũng không có điện nên chiếc bình acquy là nguồn năng lượng duy nhất để thắp đèn, sạc điện thoại...


Với trẻ em ở làng Việt kiều, được ăn cây kem đá 1.000 đồng là điều xa xỉ. Do phải chạy vạy từng bữa ăn nên tiền cho trẻ mua quà rất hiếm hoi, trừ hôm cha anh chúng nhận được lương hoặc đánh được mẻ cá lớn.


Trẻ em ở đây không có khai sinh, hầu hết đều không đến trường và phải phụ cha mẹ kiếm sống từ lòng hồ. Trong ảnh là Cời, 10 tuổi nhưng đã biết quăng lưới bắt cá con và chăn đàn vịt phụ mẹ. Một chữ bẻ đôi cậu bé cũng không biết nhưng tháo vát như gã đàn ông thực thụ.


Ngoài công việc, Cời kết bạn với những đứa trẻ khác trong làng vui đùa với con nước trên lòng hồ Dầu Tiếng. Do tiếp xúc với sông nước từ bé, chúng có thể bơi ngụp như những con rái cá. Dù đối mặt với nhiều khó khăn nhưng trẻ em làng Tà Dơ vẫn không đánh mất sự hồn nhiên vốn có.


Hầu hết Việt kiều Campuchia ở xã Tân Thành không có quốc tịch, trừ những đứa trẻ sinh ra khi về Việt Nam. Nếu có, miếng giấy duy nhất là tờ thông hành mà chính phủ Campuchia phối hợp với Đại sứ quán Việt Nam cấp cho những du dân Việt sống ở Biển Hồ, song nó không có giá trị và giúp họ có quốc tịch khi trở về.


Chủ tịch UBND xã Tân Thành Trần Quang Ghi cho biết, địa phương đã xây dựng xong kế hoạch khu dân cư cho người Việt hồi hương, đang chờ UBND Tây Ninh phê duyệt. Về các loại giấy tờ, chính quyền xã đang phối hợp với Sở Tư pháp tỉnh lấy thông tin từ người dân để tìm hướng giải quyết, nhất là sau chỉ đạo của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc. Hiện xã Tân Thành của Tây Ninh có 352 hộ Việt kiều về nước với hơn 1.000 người.


Bé trai này là một trong vài thành viên may mắn của xóm Việt Kiều vì được sinh ra tại Tây Ninh nên mặc nhiên có quốc tịch Việt Nam, được làm khai sinh. "Nó sướng hơn cha mẹ, ông bà rồi đó. Có đầy đủ giấy tờ, lớn lên đi học, đi làm ở công ty sẽ có tương lai ổn định", mẹ bé cười rạng rỡ.

---

Hơn nghìn Việt kiều không quốc tịch sống ven hồ Dầu Tiếng

Cuối con đường đất đỏ lầy lội mùa mưa, hàng trăm nóc nhà dựng bằng thân cây, mái thuyền, hiện ra trong cảnh ọp ẹp, rách nát ven hồ Dầu Tiếng (ấp Tà Dơ, xã Tân Thành, huyện Tân Châu, Tây Ninh). Đây là làng tạm cư của những Việt kiều từ vùng Biển Hồ (Campuchia) dạt về sinh sống. Có hộ trở về đã 7 năm, cũng có người mới về vài tháng, song tất cả đều không có giấy tờ tùy thân, quốc tịch, nhà cửa, tiền bạc...


Xóm Việt kiều ven lòng hồ Dầu Tiếng, Tây Ninh

Bãi đất trống ven hồ trông xộc xệch bởi những căn chòi rách nát rộng 4-12 m2 làm từ cừ tràm, tre, ván, phủ bạt. Rất nhiều hộ không mua được vật liệu đã kéo con thuyền (giúp họ vượt hàng nghìn km về Việt Nam) lên cạn rồi xem đó là nhà. Ở những gia đình đông con, họ chế giường hoặc sạp tre chừng 3-8 m2 cho 4-5 người ăn uống, ngủ nghỉ, sinh hoạt.

Đưa đại gia đình gần 10 người về đây được 3 tháng, ông Huỳnh Công Đài (70 tuổi) cho biết theo cha mẹ sang khu Biển Hồ của Campuchia mưu sinh hồi còn rất nhỏ. Sau này có gia đình, con cháu, tất cả đều theo nghiệp đánh cá. Ở đó có rất đông người Việt như gia đình ông. Những năm gần đây chính quyền nước bạn siết chặt lệnh đánh bắt khiến đời sống mọi nhà bấp bênh.

"Có người vi phạm lệnh này nên bị giam giữ, không có tiền nộp phạt phải ở tù luôn. Không kiếm được tiền lại sống kiểu ăn nhờ ở đậu, già nói con cháu quay về Việt Nam", ông Đài nói, rít hơi thuốc thật dài. Hành trình từ Biển Hồ về của gia đình ông lão kéo dài 15 ngày nhờ xuôi dòng Vàm Cỏ. Sở dĩ ông Đài và những Việt kiều Campuchia chọn hồ Dầu Tiếng làm chốn nương thân vì nó rộng, nhiều cá giống khu vực bên nước bạn.

"Không có tiền mua đất nên già cập nhà sát mé nước để tiện sinh hoạt. Khi nước dâng thì cả gia đình nhổ cọc, khiêng chạy lên vùng đất cao hơn. Nhà có 10 người, đóng 2 cái giường bằng ván và tre nên cũng nhẹ", ông Đài thở dài, nhìn mặt nước đang mấp mé cột giường.

Cuộc sống không điện, nước sạch, tiền bạc... của nghìn người đang bám vào lòng hồ Dầu Tiếng. Hàng ngày, đàn ông dong thuyền ra hồ đánh cá, kiếm được 70-80 nghìn đồng. Còn trẻ em, phụ nữ vào khu dân cư bán vé số, lo chăm đàn vịt, con gà. Mọi sinh hoạt từ ăn uống, tắm rửa, đến đi vệ sinh đều lấy nước từ hồ.

Những đứa trẻ ở xóm Việt kiều này đều hao hao nhau với làn da đen nhẻm, đầu vàng ruộm vì suốt ngày phơi nắng và hoàn toàn không đi học. Mỗi gia đình ở đây ít thì 3-4 con, nhiều thì 7-8 đứa. Chúng kết nhóm chơi với nhau vì trẻ bên ngoài dường như bị gia đình cấm tiếp xúc.

Tiền, Đô và La là 3 anh em ruột. Đứa lớn nhất 9 tuổi, nhỏ 5 tuổi và tất cả đều ở nhà phụ việc. Cha chúng, anh Ấm, nói rằng rất muốn các con có giấy khai sinh để đi học, sau này có cơ hội kiếm được việc làm ở công ty, thoát cảnh đời như cha mẹ. "Hồi ở Campuchia, chúng tôi cũng cho đi học mỗi buổi mấy đồng để biết mặt chữ nhưng tốn kém quá nên thôi. Giờ muốn con đi học thật đấy nhưng cũng lo nhà đông miệng ăn, không ai phụ việc", anh Ấm nói.


Một chiếc thuyền được kéo lên cạn làm nơi ở của 3-4 người

Cả xóm Việt kiều hơn 1.000 người ngụ ven lòng hồ Dầu Tiếng hiện không có quốc tịch. Họ không có bất kỳ giấy tờ gì để chứng minh mình sinh ra, cư trú tại Việt Nam, ngoài giọng nói. Sống tại Campuchia hàng chục năm nhưng ở sông nước biền biệt, không giao lưu với bên ngoài nên các loại giấy tờ hay các con chữ đều xa lạ với họ.

Trở về Việt Nam 2 năm nay, bà Lê Thị Hương (43 tuổi) nói rằng, chính quyền địa phương cũng không thể cấp giấy tờ cho bà vì không xác định được bà sinh ở đâu, cư ngụ thế nào. "Chúng tôi ở đây không còn biết quê mình ở đâu, lang bạt lâu quá rồi. Bên Biển Hồ chúng tôi cũng được sinh ra, lớn lên theo cha mẹ đi đánh cá rồi có chồng con chứ đâu biết giấy tờ gì. Giờ sống đâu thì đấy là quê của mình thôi", bà Hương nói, giọng ngậm ngùi.

Theo Bí thư Đảng ủy xã Tân Thành Dương Thị Vất, ban đầu chỉ khoảng 3-4 hộ từ Campuchia về, địa phương chưa kịp tiếp xúc thì vài đêm sau xuất hiện cả trăm hộ, họ dựng chòi ở ngay trong đêm. Thống kê hiện có 352 hộ với hơn 1.000 người.

"Bên Campuchia sinh sống quá khó khăn nên họ dong thuyền về Việt Nam ngày một nhiều lên. Chính quyền có phát gạo cứu đói, tổ chức đưa các cháu đến trường, nhưng học vài buổi các cháu lại bỏ vì gia đình bắt đi làm dù xã, trường có xuống vận động", bà Vất nói.

Chủ tịch UBND xã Tân Thành Trần Quang Ghi cho biết địa phương đã hướng dẫn các hộ quay về Đại sứ quán Việt Nam tại Campuchia chứng thực giấy tờ để làm thủ tục hợp thức hóa các giấy tờ tùy thân. Tuy nhiên, chưa hộ nào làm được vì không có tiền đi lại và không biết chữ. Sở Tư pháp Tây Ninh vừa phối hợp với chính quyền địa phương thống kê, xác minh để hoàn thiện hồ sơ, xem xét cấp giấy tờ cho họ. "Kế hoạch huyện, xã đã làm xong và trình lên tỉnh để duyệt chờ triển khai. Với những người trở về không giấy tờ mới khó khăn chứ trẻ sinh ra ở xóm Việt kiều thì mặc nhiên được làm giấy khai sinh", ông Ghi nói.


Những đứa trẻ không đến trường vui chơi trên lòng hồ mỗi chiều

Trong kế hoạch về khu dân cư cho Việt kiều Campuchia vừa hoàn tất, chính quyền sẽ lấy đất công xây hơn 100 căn nhà cho những hộ ở ấp Tà Dơ. Khu vực này sẽ có đầy đủ điện nước, gần lòng hồ Dầu Tiếng để họ đánh bắt cá. Tuy nhiên, ông Ghi không giấu e ngại "chỉ sợ xây nhà cho họ thì người Việt ở Biển Hồ nghe tin sẽ trở về, là áp lực rất lớn".

"Hơn trăm căn nhà có thể giải quyết được chứ hàng chục nghìn người về thì vỡ kế hoạch ngay. Tình hình an ninh trật tự ở xóm Việt kiều hiện đã phức tạp, nếu đông hơn sẽ không kiểm soát nổi", ông Ghi phân tích.

Trước tình trạng người Việt ở Biển Hồ đang kéo về nước và phải sống khốn khó, hồi giữa tháng 7, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc có công văn yêu cầu các địa phương phải gấp rút giải quyết các vướng mắc để họ hòa nhập, sinh sống. Hiện, họ sống tập trung ở thượng nguồn sông Sài Gòn thuộc địa phận các tỉnh Tây Ninh, Bình Phước và vùng Tân Hưng của Long An.

Về nước sau hàng chục năm sinh sống ở Campuchia, hơn một nghìn người Việt Nam hiện không có giấy tờ tùy thân, sống trong cảnh khốn khó gần biên giới Tây Ninh.

---

Thủ tướng chỉ đạo đảm bảo cuộc sống người Việt từ Campuchia về nước

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc chỉ đạo các bộ liên quan xem xét tình hình của hơn 2.000 người Việt mới từ Biển Hồ về sống tại đầu sông Sài Gòn.

Ông Nguyễn Xuân Phúc giao Bộ Lao động, thương binh và xã hội, Bộ Giáo dục và đào tạo, Bộ Tư pháp làm việc với các địa phương để có giải pháp cụ thể, nhất là về quốc tịch, học hành của những người Việt tại khu vực giữa hai tỉnh Bình Phước và Tây Ninh, TTXVN hôm nay đưa tin.

Ước tính hai "xóm tạm" này có trên 200 hộ với khoảng 1.000 nhân khẩu, chủ yếu là phụ nữ và trẻ em. Những người này không có giấy tờ tùy thân, không có tài sản, người lớn đa phần mù chữ, trẻ em chủ yếu được sinh ra tại Campuchia nhưng không có giấy khai sinh.

Họ đang sống lay lắt tại xã Minh Tâm, huyện Hớn Quản, tỉnh Bình Phước và xã Tân Thành, huyện Tân Châu, tỉnh Tây Ninh. Do không được đến trường học, một số trẻ em đang học chữ ở lớp tại gia với giá 3.000 đồng một buổi.

Campuchia gần đây tăng cường siết chặt kiểm tra giấy tờ những người nước ngoài không có giấy tờ tùy thân, trong đó có nhiều người Việt. Nhà chức trách nước này cho biết trong quý I năm nay, Phnom Penh đã trục xuất khoảng 1.000 người Việt.

---

Những căn nhà vài m2 tại 'làng' Việt kiều

Thuyền đánh cá, cừ tràm và những tấm bạt phủ nhàu nhĩ, chắp vá tạo thành nơi che mưa nắng của hàng nghìn người Việt trở về từ Campuchia.


Nhà sàn của Việt kiều Campuchia gần hồ Dầu Tiếng, xã Tân Thành, huyện Tân Châu (Tây Ninh).


Rộng từ 6 đến 12 m2, các căn chòi được đóng bằng cừ tràm, cao hơn mặt đất 2 m để tránh nước hồ Dầu Tiếng khi dâng cao.


Đa số các gia đình tập trung sống ở đây nhiều năm. Cũng có những căn khác nằm lạc lõng phía ngoài, sát hồ Dầu Tiếng, được dựng lên từ chiếc giường cũ. Chủ nhà là người mới từ Campuchia về, không có chỗ trú chân.


Với những người khác, họ kéo luôn con thuyền (giúp họ vượt hàng nghìn km từ Campuchia về Việt Nam) lên bờ, làm nơi trú ngụ.


Không gian eo hẹp nhưng các gia đình vẫn giành khu vực trang trọng nhất để thờ cúng tổ tiên, ông bà.

Hội từ thiện Hoa Tình Thương phát tặng 20 phần quà tại Xóm Việt kiều . Xóm Việt kiều là tên người dân xã Tân Thành (huyện Tân Châu, Tây Ninh) gọi những hộ gia đình người Việt ở Campuchia trở về, sống lay lắt trong những căn nhà lá tạm bợ bên hồ Dầu Tiếng

Xem video