Nhạc Sĩ_ Phạm Thế Mỹ

NS_ Phạm Thế Mỹ


Phạm Thế Mỹ (15 tháng 11 năm 1930 (có tài liệu là 1932) – 16 tháng 1 năm 2009). Ông sinh tại Đập Đá, An Nhơn, Bình Định, là con thứ 11 của một gia đình trung lưu. Anh trai ông là nhà văn Phạm Văn Ký và nhà văn Phạm Hổ. Từ năm 1947 đến năm 1949, ông học và hoạt động văn nghệ trong trường Thiếu sinh quân ở Liên khu V. Đầu thập niên 1950, ông làm công tác tuyên huấn và làm phóng viên cho báo Quân đội Nhân dân. Nhạc phẩm đầu tay của ông là "Nắng lên xóm nghèo".

Sau hiệp định Geneve, ông được bố trí ở lại miền Nam. Năm 1959, ông học trường Kịch nghệ Sài Gòn (1954 - 1959). Từ 1959 đến 1970 ông dạy Việt văn và âm nhạc tại các trường trung học tư thục Bồ Đề, Tây Hồ, Sao Mai, Bán Công, Nguyễn Công Trứ, Tân Thanh, Kỹ Thuật Đà Năng... ở Đà Nẵng . Trong những năm 1965-1966, ông bị chính quyền Việt Nam Cộng hòa bắt giam vì đấu tranh trong phong trào Phật giáo (Thời gian này ông sáng tác bài nhạc bất hủ Bông hồng cài áo, lấy ý từ thơ Thích Nhất Hạnh). Ra tù, ông sáng tác các bài hát như Hoa vẫn nở trên đường quê hương, Người về thành phố, Những người không chết... được phổ biến trong phong trào học sinh - sinh viên Sài Gòn. Từ năm 1970 đến 1975, ông là trưởng phòng Văn-Mỹ-Nghệ của Viện Đại học Vạn Hạnh.




Ông từng là phóng viên của báo Quân đội Nhân dân (Phòng Chính trị Liên khu V). Ông bắt đầu sáng tác những bài hát nhạc đỏ như: Nhớ ơn Bác, nhớ ơn Đảng (Giải nhì Hội Âm nhạc thành phố Hồ Chí Minh), Thắm đượm duyên quê, Lêna Belicova... Trong một thời gian dài ông công tác tại Phòng Văn hoá - Thông tin Quận 4, thành phố Hồ Chí Minh cho đến khi nghỉ hưu ở Quận 4, Thành phố Hồ Chí Minh.

Ông mất vào lúc 3 giờ sáng ngày 16 tháng 1 năm 2009 tại TPHCM, sau một thời gian dài bị bệnh, ở tuổi 79. Tang lễ của ông được tổ chức tại nhà tang lễ thành phố số 25 Lê Quý Đôn. Lễ viếng bắt đầu từ 7 giờ sáng ngày 17-1-2009. Lễ di quan bắt đầu lúc 6 giờ sáng ngày 19-1.

Ông đã sáng tác một số trường ca như:

Lửa thiêng (1963), Hàn giang dậy sóng (1960), Con đường trước mặt (1967), Những dòng sông anh em (1974), Thêm một lần hoa nở (Ðại học Vạn Hạnh xuất bản), Những trang sử Việt Nam, Con đường thế kỷ, Gió Củ chi, Thành phố trăng tròn... (sau 1975)

Ngoài ra ông còn viết nhạc, vũ kịch như:

Vũ kịch: Kim Trọng Thúy Kiều (1962 - 1966)
Tiểu ca kịch: Hoa bướm và thiếu nữ (1960), Nước mắt người yêu (1961)
Nhạc kịch: Sắc lụa trữ la (1958-1960), Tiếng hát dậy từ lòng đất , Miếu âm hồn

Những ca khúc của ông thấm đẫm tình yêu quê hương với những hình ảnh thanh bình của đất nước như "Trăng sáng ngời trên môi hoa, Trăng lên tiếng hát vui đêm già" (Thương quá Việt Nam) ; hay hình ảnh "có tằm mến nương dâu, có trầu vấn vương cau và đào tơ thơm ngát ngát hương trinh ban đầu" (Đường về hai thôn) và đặc biệt là những hình ảnh quen thuộc của đồng quê Việt Nam "Hương lúa ngọt tình quê thêm trìu mến, Đôi bướm vàng nhẩn nhơ khi quyến luyến và Cô gái làng ngẩn ngơ một tình duyên" (Nắng lên xóm nghèo) .

Ngoài ra ông còn sáng tác một số ca khúc về tình yêu được rất nhiều người nhớ đến, nhất là ca khúc Tóc mây với những ca từ như "Theo gió heo may đến đêm gọi tình. Một trời áo tím trong mắt trên môi".

Đặc biệt ca khúc Bông hồng cài áo (lấy ý tưởng từ những lời khuyên của thiền sư Thích Nhất Hạnh) mà mỗi mùa Vu lan thường vang lên trong mỗi ngôi nhà, trong mỗi ngôi chùa của nhạc sĩ Phạm Thế Mỹ đã trở thành ca khúc quen thuộc trong nền âm nhạc Việt Nam.

Nhạc sĩ Phạm Thế Mỹ còn viết những ca khúc, trường ca Phật giáo.




Ông đã xuất bản các tập ca khúc:

Hòa bình ơi, hãy đến (in chung Luân Hoán Lê Vĩnh Thọ, 1969)
Trái tim Việt Nam (Ðối Diện, 1971)
Cho trái đất này vui (Nhà xuất bản Âm nhạc, 1990)
Trường ca Phạm Thế Mỹ (Nhà xuất bản Âm nhạc, 1996)
Trang sử mới (sinh viên Phật tử xuất bản tại Pháp)

Và một số bản nhạc

Áo lụa vàng
Bến duyên lành
Bóng mát

Bông hồng cài áo
Còn gì cho em
Đan áo mùa xuân
Đàn chim trắng
Đôi mắt trẻ thơ
Đường về hai thôn
Hoa vẫn nở trên đường quê hương
Màu tím hoa sim
Lêna Belicova

Lúa về đêm trăng
Nắng lên xóm nghèo
Ngỏ chiều
Người về thành phố
Nhạc buồn đêm sao
Người yêu và con chim sâu nhỏ
Nhớ ơn Bác, nhớ ơn Đảng
Ngựa hồng trên đồi cỏ non
Những ngày xưa thân ái
Những người không chết
Thương quá Việt Nam
Trăng tàn trên hè phố
Tóc mây
Thuyền hoa
Rạng đông trên quê hương Việt Nam

Rừng cây trút lá
Rồi sẽ thấy rồi sẽ có
Thắm đượm duyên quê
Trang sử mới
Tàu về quê ngoại
Tiếng chim vườn cũ
Vườn dâu lá mới
Nhớ ơn Bác, nhớ ơn Đảng Ngựa hồng trên đồi cỏ non
Những ngày xưa thân ái
Những người không chết

TRÍCH MỘT SỐ BÀI HÁT CỦA NS PHẠM THẾ MỸ

Bông hồng cài áo


Thương quá Việt Nam


Đường về hai thôn


Hoa vẫn nở trên đườngquê hương


Màu tím hoa sim


Nắng lên xóm nghèo


Những ngày xưa thân ái


Ca sĩ Tùng Dương, vốn gọi Phạm Thế Mỹ là ông cậu (bà nội của Tùng Dương là chị ruột của nhạc sĩ Phạm Thế Mỹ) cũng bay từ Hà Nội vào để góp mặt với bài hát Những cánh chim mơ ước.

Ông Phạm Thế Minh, con trai nhạc sĩ Phạm Thế Mỹ cho biết, gia đình rất xúc động khi những ca khúc của nhạc sĩ đến được với người yêu nhạc qua một chương trình lớn.


Từ trái : chị Nguyên Dung, Cô Diệu Lý ( vợ Thầy Mỹ ) và Thầy Phạm Thế Mỹ, Nguyễn Hữu Dương, Đoàn Chí Hiển, Nguyễn Minh Mẫn.

Năm xưa tôi còn nhỏ
Mẹ tôi đã qua đời !
Lần đầu tiên tôi hiểu
Thân phận trẻ mồ côi.
Quanh tôi ai cũng khóc
Im lặng tôi sầu thôi
Để dòng nước mắt chảy
Là bớt khổ đi rồi...
Hoàng hôn phủ trên mộ
Chuông chùa nhẹ rơi rơi
Tôi thấy tôi mất mẹ
Mất cả một bầu trời.

BÔNG HỒNG CÀI ÁO

Một bông Hồng cho em
Một bông Hồng cho anh
Và một bông Hồng cho những ai
Cho những ai đang còn Mẹ
Đang còn Mẹ để lòng vui sướng hơn
Rủi mai này Mẹ hiền có mất đi
Như đóa hoa không mặt trời
Như trẻ thơ không nụ cười
ngỡ đời mình không lớn khôn thêm
Như bầu trời thiếu ánh sao đêm

Mẹ, Mẹ là giòng suối dịu hiền
Mẹ, Mẹ là bài hát thần tiên
Là bóng mát trên cao
Là mắt sáng trăng sao
Là ánh đuốc trong đêm khi lạc lối
Mẹ, Mẹ là lọn mía ngọt ngào Mẹ,
Mẹ là nải chuối buồng cau
Là tiếng dế đêm thâu
Là nắng ấm nương dâu
Là vốn liếng yêu thương cho cuộc đời

Rồi một chiều nào đó anh về nhìn Mẹ yêu,
nhìn thật lâu Rồi nói, nói với Mẹ rằng "Mẹ ơi, Mẹ ơi, Mẹ có biết hay không ?"
-Biết gì ? "Biết là, biết là con thương Mẹ không ?"

Đóa hoa màu hồng vừa cài lên áo đó anh
Đóa hoa màu hồng vừa cài lên áo đó em
Thì xin anh, thì xin em Hãy cùng tôi vui sướng đi

---

ĐỌC THÊM

Nhạc sĩ Phạm Thế Mỹ - Linh hồn của những ca khúc, trường ca Phật giáo và Hoà bình, Dân tộc. Sau mùa pháp nạn 1963, tên tuổi nhạc sĩ Phạm Thế Mỹ, một nhạc sĩ Phật tử bổng nỗi bật lên giữa rừng tân nhạc thời bấy giờ với đủ mọi khuynh hướng tư tưởng vô cùng phức tạp…Vậy mà dân Sài gòn hồi đó không sao quên được những tiếng hát thanh thóat quen thuộc gần như không thể thiếu: ”Bóng mát”,”Bông hồng cài áo”,”Sớm mai chim hót”. v.v…cứ vang vang trên đài phát thanh Sài gòn, Huế, Đà nẵng, Đà Lạt, Nha trang…vào các mùa Vu Lan, Phật Đản, Phật thành đạo…hằng năm. Bên cạnh đó là những sinh họat văn nghệ của Đòan Văn nghệ Sinh viên Vạn Hạnh do nhạc sĩ giáo sư Phạm Thế Mỹ hướng dẫn ,tập dượt rất kỹ lưỡng ,nghiêm túc và trình độ để chào mừng những ngày lễ lớn của Phật giáo bằng những sáng tác của chính anh, mang nội dung Hòa bình, Đạo pháp và Dân tộc qua các trường ca để đời:

“Lửa Thiêng”,”Con đường trước mặt”,”Thêm một lần hoa nở” …trên các sân khấu Thống nhất, Trần Hưng Đạo, Quốc Thanh, Thiền Viện Vạn Hạnh, Nha trang, Đà lạt….Tiếng hát của dàn hợp xướng gồm những diễn viên sinh viên nghiệp dư chúng tôi đã hòa cùng với chiêng trống Bát Nhã, tiếng chuông,tiếng mỏ đã dìu dắt tâm hồn người nghe trở về với nhạc điệu Phật giáo thật tuyệt vời và kỳ lạ! Phần nhạc kịch cũng độc đáo không kém với các nhạc cảnh “Sắc lụa Trữ La”,”Hòa bình ơi hãy đến”,”Thương quá Việt Nam” …Sau này còn có những “Trang sử mới”,”Trái tim Việt Nam”,”Tiếng hát dậy từ lòng đất”,”Những bài ca xanh” …Tất cả là giấc mơ của nhạc sĩ Phạm Thế Mỹ về một Việt Nam không còn chiến tranh,một Việt Nam Hòa bình với các em bé nông thôn nghèo đói không còn phải chạy bom,chạy đạn ngày đêm…Không còn lo sợ chết chóc ở tuổi phải được đến trường đi học, phải được vui chơi hạnh phúc tuổi thơ trên ruộng vườn, trong xóm làng Việt Nam.

Dư luận báo chí Sài Gòn cũ

Báo chí Sài gòn hồi đó có lệnh cấm, không ai được nói Hòa bình. Đến nỗi chị Nhất Chi Mai phải tự thiêu để được nói lên ước nguyện Hòa bình cho Việt Nam!... Vậy mà không hiểu sao cũng có vài bài báo đã viết chui, viết lách cách nào mà khắc họa lên được một Phạm Thế Mỹ yêu nước đến cuồng nhiệt, khao khát Hòa bình như điên với một trái tim Việt Nam sục sôi bất khuất…Có một họat cảnh mà báo chí còn chưa biết là họat cảnh “Lời nguyện pháp trường”, suýt bị cảnh sát hỏi thăm! Cho dù vào khỏang tháng 5/1966 anh ở trong tù của An ninh quân đội, ra tù lại tiếp tục viết nhạc và sinh họat văn nghệ ở đại học Vạn Hạnh…Ý nhạc nghiêng về triết lý Phật giáo nhiều hơn.

Trong các tờ báo trước 1975, có bài đăng tiết mục phê bình thơ nhạc Phạm Thế Mỹ :

- Xin trích báo Diễn Đàn 2. Tiết mục Văn học nghệ thuật:

“Phạm Thế Mỹ là một thi sĩ và là tác giả của nhiều ca khúc rất đẹp…Trong đêm thứ Bảy,19/7/1969 Phạm Thế Mỹ và Đăng Lan đã trình bày những bài thơ và nhạc của anh trước một cử tọa chọn lọc tại thính đường Viện Đại học Vạn Hạnh.Cũng là một nhạc sĩ của tuổi trẻ và của khát vọng Hòa bình ,tuy không trở nên một hiện tượng thời thượng …Nhưng Phạm Thế Mỹ có những nét nhạc độc đáo…nhiều nét lạ và điêu luyện . Lời ca của Mỹ mang nhiều tranh đấu tính…Có lẽ đó cũng là lý do khiến thính giả của Mỹ chỉ là một nhóm chọn lọc…”

-Một bài báo khác, đã giới thiệu trong tiết mục “Sinh họat Tân nhạc trong tuần :”Bông hồng cài áo được sọan thành ca khúc”-“Tập tùy bút Bông hồng cài áo của Thượng Tọa Thích Nhất Hạnh sau khi được giới cải lương biến thành kịch, bây giờ lại được nhạc sĩ Phạm Thế Mỹ sọan thành ca khúc. Với tất cả cố gắng, đã tân nhạc hóa “Bông hồng cài áo” rất hay. Ngòai ra còn có họa sĩ Hiếu Đệ trình bày bìa rất chi là “bay bướm và trang nhã” khiến cho “Bông hồng cài áo” xuất hiện trong thị trường Tân nhạc như một cô gái đẹp mặc áo dài xuất hiện giữa một rừng người mặc tòan Mini Jupe”.


Phạm Thế Minh (con trai trưởng nhạc sĩ Phạm Thế Mỹ)

-Một bài báo khác, trong bức “Thư cho Vĩnh Điện” , nhạc sĩ P.D. đã ghi “…Phạm Thế Mỹ tổ chức được nhiều đêm hát và đọc thơ ở Sài gòn, Đà lạt, Nha trang rất hay, rất đáng phục! Vì trong lúc này và ở miền này, tổ chức được những đêm ca hát có hứng khởi thật là khó! Nhóm du ca CPS và một số phòng trà cũng muốn gây không khí văn nghẹ lắm nhưng hình như họ vẫn bị nằm trong khung cảnh snobisme (theo thời), thiếu người trung thực để gây phong trào . Hầu hết là háo danh hay háo tiền mà thôi! Anh yêu một số bài mới của Mỹ, thực thà mà nói, Mỹ vẫn chưa ra khỏi được những cái chung chung (lieux communs) tình tự dân tộc, hay hát với kháng giả. Nhưng với mấy bài như “Rao bán”, “Sài gòn vui không em”, “Tôi phải nói với anh điều này…”…vân vân…Mỹ đã thành công trong một lọai ca mới mà anh gọi là hiện thực (không phải theo quan niệm mác xit đâu), đại khái như những truyền thống Brassens của Pháp, Dylan của Hoa kỳ…”

-Trích báo Tinh Hoa số 26, tác giả K.D. ghi:

“…Hơn 500 thính giả chọn lọc, lúc lịm đi,lịm đi vào giấc mơ của tuổi thơ không mẹ,lúc dào rạt tin yêu, lúc ầm ầm phẫn nộ như thác đổ trên ngàn ,để rồi tất cả đều tan biến đi nhường chỗ cho sự bao dung, độ lượng …120 phút trình diễn, kháng giả như đang được sống hòa bình trong không khí chiến tranh…Không than óan ,nức nở,tuyệt vọng,van xin…,Không ủy mị,khắc khỏai dày vò tâm thức như Tâm ca…Đầy tin yêu, phấn đấu(Bi,Trí,Dũng). Đó là sự thành công đêm Thơ Nhạc của Phạm Thế Mỹ và Đăng Lan. "

…”Điệp khúc cuối cùng kết thúc trường ca “Con đường trước mặt” năm đó của hơn 100 sinh viên Vạn Hạnh “ đồng hát cho quê hương” dưới sự hướng dẫn của tác giả, người nhạc sĩ tài hoa nhưng rất nghèo, điệp khúc đó đã nói lên được điều ước mơ của chúng tôi, đã hé mở cho chúng tôi nhìn thấy một chân trời huyền thọai của quê hương mà bất cứ con tim Việt Nam nào dù đang run rẩy, hụp lặn trong khói lửa ở đây hay đang yên thân ở một chân trời xa lạ,bình thản nào cũng cùng nhau cảm thấy rộn ràng, hồi hộp, thấp thỏm chờ mong từng phút, từng giây…ngày Hòa bình trở về với Dân tộc…”

Tiểu sử và họat động sáng tác

Cuộc nói chuyện của nhạc sĩ Phạm Thế Mỹ với báo Dân tiến Tân nhạc ngày 23/8/1967 về tiểu sử của mình

Tiểu sử :

“…Phạm Thế Mỹ sinh năm 1932,tại Qui nhơn (Trung Việt), xứ sở của rừng dừa mà anh đã có lần nhắc đến trong nhạc phẩm “Những ngày xưa thân ái’:…”Uống nứơc dừa hay nứơc mắt quê hương”. Ra đời trong một gia đình có truyền thống về văn nghệ (em của nhà văn Phạm văn Ký, người được giải thưởng Văn chương Hàn lâm viện Pháp với cuốn “Perdre La demeure ) và nhà thơ Phạm Hổ). Phạm Thế Mỹ đã được sự dìu dắt của các anh dể phát triển tài năng của mình. Lúc nhỏ,anh học lý thuyết nhạc với sư huynh Yersin ở trường Gagelin (Quy nhơn). Sau đó,anh học hòa âm với ông Nguyễn Phụng và bà Nguyễn khắc Cung tại trường Quốc gia âm nhạc Sài gòn. Anh còn qua một thời kỳ dài để tự đọc, học thêm về hòa âm (Harmonie), đối âm (contrepoint), tòng âm(Fugue), sáng tác nhạc (Composition), kết nhạc pháp (Orchestration) (theo danh từ âm nhạc của Tống ngọc Hạp), của các tác giả Catel, Dupré, Dubois, Durand, Dureau,H.Berilioz, Norberi Dufourcq. Đặc biệt là Luận án Tiến sĩ nhạc học của Trần văn Khê ở Pháp, đã giúp rất nhiều khi anh sáng tác những nhạc phẩm mang màu sắc dân tộc nói riêng và Á đông nói chung... "

Trước đây, anh là giáo sư âm nhạc tại các trường trung học Nguyễn Công Trứ, Tây Hồ, Bồ Đề, Kỹ thuật Đà nẵng. Hiện nay anh là Trưởng Phòng Văn nghệ Viện Đại học Vạn Hạnh và là giáo sư âm nhạc tại các trường Trung học Mạc Đỉnh Chi, Thanh niên phụng sự xã hội Sài gòn.

-Thời gian sáng tác : Phạm Thế Mỹ bắt đầu từ năm 14 tuổi. Lúc bấy giờ anh đã viết nhiều ca khúc nhỏ mặc dù chưa hiểu gì về luật “Cân phương” (Carrure) hay công dụng của những “Giai kết” (Cadences). Được sự ngợi khen và khuyến khích của nhũng người thân, anh càng gia công học hỏi thêm phần nhạc lý, sáng tác và nghiên cứu để tìm tòi những ưu điểm,những nét đặc sắc của các nhạc sĩ nổi tiếng đương thời như Đặng Thế Phong, Lưu Hữu Phước, Phạm Duy, Nguyễn Xuân Khóat, Nguyễn Mỹ Ca…

Từ năm 20 tuổi trở về sau, anh bắt đầu sáng tác một cách vững vàng và đều đặn hơn. Những nhạc phẩm của anh ,kể đến nay gồm có:

-Nhạc bản: Đáng kể nhất là các tác phẩm “ Ngỏ chiều”,”Nắng lên xóm nghèo”, Nhạc buồn đêm sao”, ”Màu tím hoa sim”, ”Những ngày xưa thân ái”, ”Người yêu và con chim sâu nhỏ”, ”Đưa em về quê hương” và 2 nhạc bản mới nhất: ”Bông hồng cài áo”,” Bóng mát” (do nhà xuất bản Hát cho quê hương ấn hành).

-Vũ kịch: “Kim Trọng Thúy Kiều”(1962-66)
-Tiểu ca kịch :”Hoa bướm và thiếu nữ” (1960),”Nước mắt người yêu” (1961)
-Nhạc kịch : “Sắc lụa Trữ La”(1958-1960)
Trường ca : “Lửa thiêng “(1964),”Hàn giang dậy sóng(1960,”Con đường trứơc mặt”(1967)

Những Vũ kịch,Tiểu ca kịch, Nhạc kịch,cũng như Trường ca, …Trường ca “Con đường trước mặt “ mới sáng tác của Phạm Thế Mỹ đã được trình diễn trên Đài phát thanh Huế,trên các sân khấu miền Trung ,mới đây ở Sài gòn tại rạp Thống nhất ,Trần hưng Đạo.

Khuynh hướng và quan niệm sáng tác:

Phạm Thế Mỹ chủ trương sáng tác không chạy theo thị hiếu quần chúng .Anh nghĩ rằng nhiệm vụ nhạc sĩ, cũng như tất cả các người sáng tác thuộc các ngành khác trong lĩnh vực Văn hóa là phải hướng dẫn quần chúng trên phương diện thưởng thức. Anh có khuynh hướng sáng tác nghiêng về Tình yêu quê hương , tình yêu dân tộc,ca ngợi tình người và ca ngợi cuộc sống thanh bình.

-Nhận định về hiện tình Tân nhạc Việt Nam:

Nhạc sĩ Phạm Thế Mỹ cho biết:
-Nhạc phẩm rất dồi dào về lượng nhưng nghèo nàn về phẩm.
-Phần đông giới Tân nhạc chúng tôi,dù là Nhà xuất bản,nhạc sĩ,hay ca sĩ đều nghĩ đến vấn đề thương mại trước hơn vấn đề nghệ thuật. Đó là sự thực chua xót không thể tránh được trong hòan cảnh hiện tại mà chúng tôi hy vọng tương lai sẽ khá hơn. Rất đồng ý với một số nhận định của nhạc sĩ Hòang Nguyên về hiện tình Tân nhạc Việt Nam( Thuyết trình trong Đại hội văn nghệ tòan quân).

-Dự định tương lai:

-Với tư cách Trưởng Đòan văn nghệ sinh viên Đại học Vạn Hạnh, anh có dự định đưa đòan đi lưu diễn tại các đại học bạn (Sài gòn ,Cần thơ, Huế, Đà lạt để gây tình thân hữu, gây không khí trình diễn văn nghệ Dân tộc và hùng mạnh trong giới sinh viên.

-Với tư cách người chăm nom cho nhà xuất bản Hát cho quê hương, ý định của anh là tuyển chọn để ấn hành nhạc phẩm hợp với đường lối anh đã trình bày ở trên.

-Nhà xuất bản do anh chăm nom, chủ trương tìm và giới thiệu những người viết và hát mới với quần chúng thưởng thức.

-Hợp tác với một số nghệ sĩ bạn để dựng những vở nhạc kịch mà anh đã viết trước đây tại các sân khấu Sài gòn

Người thể hiện tâm đắc giai đọan 1974-75…của tác giả

Đó là chị Diệu Lý, bây giờ là người vợ còn rất trẻ của anh hiện nay, là một cô giáo dạy Văn ở trung học mà trứơc đây đã từng là giọng ca nữ một thời sát cánh anh trong các buổi trình diễn Văn nghệ Sinh viên ở Đại học Vạn Hạnh và các trường bạn…Là thế hệ sau Đăng Lan, Mai Hoa, Phi Huệ, Miên Đức Thắng, Nguyễn Xuân An…Diệu Lý là giọng ca sôlô nữ rất trẻ mà Phạm Thế Mỹ đã chọn để hát chung với anh hay với Hồ Thanh Hải, một giọng sôlô nam truyền cảm, cùng thế hệ với Diệu Lý khỏang 1974 cho đến sau 75.

Cách đây vài năm, khi anh Mỹ bị một cơn tai biến, sức khỏe yếu dần, nên không còn viết và trình diễn được nữa nhưng tác phẩm anh từ 74 đến sau 75, có một số trường ca cũng được hoan nghênh nồng nhiệt, đó là :

-“Những giòng sông anh em”(1974)
-“Những trang sử Việt Nam” Diệu Lý hát cùng Thanh Hải.

Sau 1975:

-“Con đường thế kỷ”.
- “Gió Củ chi”
-“Thành phố trăng tròn”…

Từ trước 1975, dòng nhạc Phạm Thế Mỹ mang nội dung Hòa bình, Đạo pháp, Dân tộc, về sau,nhạc của anh cũng hướng về “Tình người”,cụ thể là tình thương các em bé bất hạnh ở nông thôn hay trong các trại tạm cư ,chạy bom đạn từ thôn quê lên thành phố…Với giấc mơ một Việt Nam Hòa bình,Độc lập và Thống nhất đất nước.

Niên khóa 1969-1970 nhạc sĩ Phạm Thế Mỹ lại về làm giáo sư âm nhạc chính thức và Trưởng phòng Văn-Mỹ-Nghệ của Viện, đồng thời cũng là Trưởng Đòan Văn nghệ của Viện Đại học Vạn Hạnh.

Các lớp Quốc nhạc thì do nhạc sĩ Nguyễn Hữu Ba và nhạc sĩ Vĩnh Phan phụ trách, lớp hòa âm và sáng tác do Phạm Thế Mỹ, anh đã đào tạo các nhạc sĩ trẻ: Đức Thắng, Nguyễn văn Sanh, Nguyễn Đức Huy, Nguyễn Khôi, Lê văn Huê, Vũ Đức Sao Biển, Nguyễn Xuân An…

Đòan Văn nghệ ĐH Vạn Hạnh đã được thành lập và chính thức ra mắt ngày 7-1-1968 với mục đích căn bản là sưu tầm, sáng tác ,trình diễn văn nghệ Phật giáo và Dân tộc, lành mạnh hóa tinh thần của sinh viên và quần chúng.

Tôn chỉ của Đòan là:

1-Ca ngợi Đức tin và Tình thương.
2-Vươn khởi về một tương lai tươi sáng tự do.
3-Nói lên khát vọng hòa bình trong tâm hồn người Việt Nam qua mấy mươi năm khói lửa.
4-Chống lại khuynh hướng văn nghệ ru ngủ…

Từ đó Đòan Văn nghệ SV Vạn Hạnh đã trình diễn thành công không chỉ ở Gài gòn mà cả các cuộc lưu diễn ở các đại học bạn các tỉnh miền Trung và Đà lạt…Báo chí Sài gòn hồi đó ca ngợi nhiều về sinh họat của Đoàn như có ý kích động sinh viên dấy lên một phong trào,một sức sống mới lành mạnh trong tuổi trẻ …Nhà báo Hòang Thái Nguyên (Nguyễn Hữu Thái) đưa lên báo Tin Sáng 1966 trích bài ”Lời lên tiếng “trong tập thơ nhạc “Hòa bình ơi hãy đến”của Phạm Thế Mỹ: ”Tuổi trẻ không ngồi để ước mơ mà phải lấy sức mạnh của chính mình để biến ước mơ thành sự thật…Với tôi ,sức mạnh đó là con tim, là tiếng hát…Tiếng hát của tổ tiên xưa, tiếng hát bất khuất, tiếng hát mặt trời đang lên.

Hỡi những người Việt Nam đau khổ,
Hỡi tuổi trẻ Việt Nam anh hùng
Hãy cất cao tiếng hát:
Tiếng hát Việt Nam hôm nay,
Tiếng hát Việt Nam mai sau…

Còn tiếng hát hôm qua thì Phạm Thế Mỹ đã làm cho chúng tôi cũng xót xa, cay đắng theo với bài “Những ngày xưa thân ái”của anh đã phổ thơ Phạm Hổ:

Những ngày xưa thân ái,
Hắn đã quên rồi
Riêng tôi,tôi nhớ
Đường làng mênh mông cỏ lúa,
Sương mai khép kín vệ đường,
Hai đứa tôi sách vở cặp chung’
Áo quần nhàu giấc ngủ,
Tung tăng bước nhẹ chân trần,
Gói cơm mo, mẹ bắt xách tùng tơn,
Trong túi, hộp diêm nhốt dế.
Những ngày xưa thân ái thế
Không đem chung hai đứa một ngày mai.
Hắn bỏ làng theo giặc mấy năm nay,
Tôi buồn, tôi giận,
Hôm nay gặp hắn,
Tôi bắn hắn rồi!
Những ngày xưa thân ái!...

Nhưng bà mẹ Việt Nam của anh không bao giờ chịu mất con. …Không! Không thể nào như thế này mãi được…Anh tuổi trẻ Việt Nam lầm đường kia sẽ về lại với quê hương vì:

Trong khói lửa tan hoang , mẹ vẫn một lòng tin con, một lòng tin con
Rồi con sẽ lớn lên và màu da con sẽ vàng,
Con sẽ đến trường học tiếng Việt Nam…
Để thấy quê hương bài ca dài đấu tranh…
Con sẽ lớn lên để trở thành người dân có ruộng, có vườn,có tổ tiên,
…Dòng máu này là của Quang Trung,
Dòng máu này là của Trưng Vương,
Với ánh sáng Lửa Thiêng của người sáng bước chân đi ngàn lối…

Mảnh đất nầy của quê ta,
Ruộng lúa nầy của dân ta,
Ta không muốn đời ta tối tăm, lầm than bỡi quân bạo tàn …

Giấc mơ Hòa bình

Năm 1970, HTN lại trích một đọan của “Con đường trước mặt”nói lên giấc mơ của một tương lai Việt Nam không còn chiến tranh:

Đường ta đi thênh thang từng bước,buớc,bước,
chim bồ câu bay, chim bồ câu bay,
Đường ta đi thênh thang từng bước, bước, bước,
chuông chùa ngân nga, chuông chùa ngân nga.
Đường ta đi diều bay cuối xóm,
Đường ta đi trẻ thơ hát cười,
Đường ta đi người yêu đất mới,
Đường ta đi chim hót reo vui.
Ôi con đường Việt Nam,Ôi con đường Việt Nam!...
Hai mươi lăm triệu trái tim ta
Sống yên vui, yên vui một nhà…

Cùng tâm trạng khát khao hòa bình ấy, Anh Lê Trương đã ghi lại cảm nghĩ mình trên tạp chí Sinh viên Xuân 1969 rằng: “Trường ca Con đường trước mặt do Ban hợp xướng của Đòan văn nghệ sinh viên ĐH Vạn Hạnh trình diễn 1968 tại rạp Thống nhất đã thu được cảm tình đặc biệt của mọi giới đồng bào thủ đô-100 người trên sân khấu là 100 gương mặt biểu tình, hội thảo với những đường nét rắn rỏi điển hình của thế hệ mới, giọng ca nổ ra thành sóng gió trồi dập giưã màu áo quần đỏ rực thân yêu”.

Nhờ những thành công liên tiếp của Đòan như thế nên các sinh viên trong Đòan như Vũ Đức Sao Biển, Miên Đức Thắng, Nguyễn Xuân An…đã phấn khởi sáng tác hăng say…Và các giọng ca trẻ do Phạm Thế Mỹ đào tạo cũng đã sát cánh cùng các đàn anh đàn chị như Hồ Thanh Hải,(sau này hát Trịnh Công Sơn rất nỗi tiếng vào những năm 80),là sinh viên ĐH Minh Đức nhưng Hải lại thích sinh họat trong đoàn Vạn Hạnh và được anh Mỹ chăm sóc tận tình.

Phi Huệ, giọng ca nữ trầm ấm, là Trưởng đòan văn nghệ sv Luật khoa vẫn cùng sinh họat trong Đòan Vạn Hạnh, vì cũng là học trò anh Mỹ từ trung học Mạc Đĩnh Chi. Và Diệu Lý, giọng ca trẻ đặc biệt và là vợ của anh.

Năm 1972, báo Hòa bình lại đưa tin về băng nhạc “Thương quá Việt Nam”:

…”Mãi tới hôm nay,những gì chờ đợi, đã đến, đến bằng sự hiện hữu của 1 tiếng hát,2 tiếng và nhiều tiếng hát , Miên Đức Thắng,Xuân An, hiệp cùng với Lệ Thu,Thanh Lan, Trúc Mai, Đăng Lan đồng cất tiếng ngợi ca tha thiết, bắt nguồn từ trái tim thức dậy thắp sáng Việt Nam: Anh Việt Thu, Phạm Thế Mỹ, Trịnh công Sơn…đã tạo thành một chuỗi âm thanh dài dài không dứt.”Thương quá Việt Nam “ với 18 ca khúc ,có thể coi đó như một kẻ đồng hành tự tình thân yêu nhất trên bước đường gian nan trước mặt mà chúng ta sẽ đi tới….Băng nhạc sẽ mang đến cho chúng ta sức sống, lòng cương quyết, chí phấn đấu và ước vọng mai sau trong tình tự quê hương . “Thương quá Việt Nam đến với chúng ta trong lúc các phòng trà đóng cửa, ảnh hưởng tình hình thời sự, sinh họat văn nghệ tân nhạc có phần sa sút…Đại nhạc hội không tổ chức được, các nhạc sĩ sáng tác không làm gì hơn ngòai một vài người xoay qua viết nhạc “chiến dịch” cho các đài truyền thanh, truyền hình….”

Khơi dậy Lửa Thiêng trong Tình tự dân tộc

Cho đến gần ngày Giải phóng, báo Điện Tín, 21/1/1975 lại đưa một tin lớn: “Sinh viên Vạn Hạnh khơi dậy “Lửa Thiêng” soi sáng hòa giải, tiến đến hòa bình “ trong Đêm văn nghệ chào mừng 25 năm thành lập Văn khoa của Viện Đại học…cùng với lời phát biểu của Thượng Tọa Thích Minh Châu,Viện Trưởng Vìện Đại học Vạn Hạnh: “Tình tự dân tộc là mẫu số chung để chấm dứt 25 năm chiến tranh…Chừng nào mọi người chịu quay về với tình tự dân tộc của mình, chiến tranh mới có cơ duyên chấm dứt “ Và Thượng tọa huấn thị sinh viên đại học Vạn Hạnh hãy đảm nhận công tác khơi dậy cái tình tự dân tộc đó trong lòng người. Rồi Giáo sư Nguyễn Đăng Thục, Khoa Trưởng Khoa Văn cũng đã vạch rõ tai họa hủy diệt của chiến tranh…và khẳng định rằng sinh viên Văn khoa có cơ hội đào sâu vào nền Văn hóa dân tộc,hơn ai hết, là những người có đầy đủ khả năng để thực hiện ý niệm hòa hợp,hòa giải dân tộc.

Có phải nhờ được các bậc tôn sư khai sáng “huệ nhãn” cho nên Đòan Văn nghệ SV Vạn Hạnh đã kết hợpvới Đòan Văn nghệ Sinh viên Sài gòn tổ chức Đêm nhạc “Hát lên đi quê hương yêu dấu” vào tháng 1/1975 với 5000 SV đủ mọi phân khoa đại học Sài gòn tham dự đã cùng hát lên những tiếng hát đấu tranh vang dậy, hát cả bài “Tình đồng chí” để nhớ thời Thanh niên Tiền phong lên đường chống Pháp…Và một lần nữa hợp tấu “Lửa Thiêng” bùng lên như những bó đuốc tràn lên như sóng bể,sáng rực hàng hàng,lớp lớp những con tim tràn đầy nhiệt huyết xua ngọn lửa thành những ngọn trào đốt cháy những mầm mống thù hận,phủ hào quang lên những con đường khai phá giấc mơ hòa giải tình người để Hòa bình lồng lộng tỏa ra giữa một trời bình minh rạng rỡ thắm thiết tình nghĩa đồng bào…

Chưa bao giờ người viết được tham dự một buổi văn nghệ trình diễn với nhiều ý nghĩa trong suốt mấy năm qua cho nên thấy dường như một vận hội mới cho dân tộc từ những người trẻ mang lại, từ những ý thức mới hồi sinh của những người già đã lóe lên để rồi cất cao và bừng cháy…Thượng tọa Thích Trí Thủ, Viện Trưởng Viện Hóa Đạo, linh hồn cao ngất của vận động hòa giải lịch sử hiện nay, dường như cũng đã cảm thấy phấn khởi vô cùng nên đã ngồi lại xem cho đến phút chót và thỉnh thỏang gật đầu tán thưởng kèm theo những nụ cười đạo hạnh trên môi.”(HVT)

-Hướng nhạc về các em bé thôn quê (theo nhà báo PN):

Năm 1970,Đòan văn nghệ SV Vạn Hạnh trình diễn để cứu trợ tại rạp Thống Nhất. Tập nhạc mới nhất của Phạm Thế Mỹ là “Trái tim Việt Nam”,một giai phẩm đặc biệt của Đối Diện và “Những bài ca xanh” để hát sinh họat với các em bé thôn quê…Anh vẫn đăng thơ ở các tạp chí Đối Diện và Mai. Anh lao vào công việc cứu trợ ở trại tạm cư Bình Dương 2 cũng như thấy cảnh đồng bào ở tuyến đầu kéo về tản cư ở Đà Nẵng …Anh cho biết có một cảm xúc mới mẻ đã đến trong nguồn cảm hứng của anh…Từ trước tới giờ làm nhạc ,hát trong thành phố với sinh viên, trí thức,tôi cứ tưởng như vậy là tuyệt đỉnh rồi .Bây giờ, qua những ngày sống ở trại tạm cư, tôi mới thấy phải rời bỏ các thành phố để hướng đến các em bé ở nông thôn.Có thể nói…ở đây các em không thiếu thực phẩm mà chỉ thiếu tinh thần .

Tập nhạc “Những bài ca xanh” đã ra đời trong chiều hướng đó. Nghe các em bé hát nhạc của mình giữa sân trại trời mới nắng lên còn sướng hơn nghe một anh sinh viên hát trong một giảng đường nào đó . Tôi cũng đã đổi sang một kỷ thuật giản dị và lời bình dân, đơn sơ cho gần gủi thích hợp với đồng bào mình…Với một giọng hết sức nhiệt thành, anh Phạm Thế Mỹ cho rằng đi làm việc xã hội, cứu trợ là giúp cho chính mình, lợi cho mình chứ không phải chỉ giúp cho đồng bào .Có đến tận nơi, nhìn tận mắt mới “hưởng thụ” được những hình ảnh sống động nhất của tình thương và niềm tin…Ước vọng của anh là thống nhất dân tộc và mong mỏi thương yêu, tiến bộ chứ không phục vụ cho một phe, phía nào hết”. "Ngọn Lửa Thiêng” trong lòng dân tộc đã được Phạm Thế Mỹ và Đòan Văn nghệ Sinh viên Vạn Hạnh và Sài gòn khơi dậy phần nào trong lòng khán giả thủ đô và các đại học bạn ở miền Trung…để mong biến ước mơ một Việt Nam Hòa bình thành sự thật .

Gia đình cố nhạc sĩ Phạm Thế Mỹ tiết lộ một trong những câu hát mà nhạc sĩ thích nhất là “Đàn tôi đã lên dây nhưng bài hát nào tôi sẽ hát? ”. Điều đó trở thành nguyên tắc trong tư duy sáng tác của ông. Mọi tình yêu, mọi niềm đam mê ông dành hết cho âm nhạc nhưng một tác phẩm khi ra đời phải chinh phục được khán giả.

Ông quan niệm “sống trên đời thì phải phục vụ đời. Và sáng tác ca khúc cũng phải có ích cho đời”. Vì vậy, dù lượng ca khúc của ông không nhiều so với nhiều nhạc sĩ khác nhưng Phạm Thế Mỹ được công chúng xem là tên tuổi lớn của làng nhạc Việt Nam. Trên bia mộ ông cũng được khắc dòng chữ “Đàn tôi đã lên dây nhưng bài hát nào tôi sẽ hát?”.

Bông hồng tặng cha

Giống như bao nhạc sĩ khác, nhạc sĩ Phạm Thế Mỹ luôn ao ước “một ngày nào đó sẽ có một đêm nhạc cho riêng mình”. Tuy vậy, cho đến một năm sau ngày ông tạ thế (16-1-2009), ước nguyện của ông mới trở thành sự thật.


nhạc sĩ Phạm Thế Mỹ

“Dẫu muộn nhưng ít nhất ở dưới suối vàng, cha tôi sẽ hạnh phúc lắm” - Phạm Thế Minh (con trai trưởng nhạc sĩ Phạm Thế Mỹ) chia sẻ.

Anh Minh kể sinh thời, cũng có vài người ngỏ ý thực hiện đêm nhạc cho cha anh. Mới đầu, ông vui lắm nhưng sau vài lần trò chuyện để nắm rõ ý nhau, ông thẳng thừng từ chối bởi ông không muốn chương trình của ông bị yếu tố lợi nhuận lấn át nghệ thuật.

Anh Minh nói: “Cha tôi là vậy. Dù rất ao ước thực hiện một đêm nhạc riêng nhưng thấy người khác có ý định dùng tác phẩm của ông để thu lợi, ông thà chẳng có đêm nhạc nào còn hơn”. "Gia đình cũng khó khăn về kinh tế nên không cho phép ông tự đứng ra tổ chức một chương trình riêng. Ông cũng ngại người ta nghĩ rằng mình tự làm chương trình để tự khen mình”. Thế là, ông giấu ước mơ ấy cho đến ngày lìa đời.

Xin ghi lại dòng nhạc nầy để kết thúc bài viết.

Tóc Mây

Theo gió heo may đến đêm gọi tình
Một trời áo tím trong mắt trên môi
Như chiếc nôi êm ru cơn mộng lành
Gọi vầng trăng cũ sáng cho hồn vui

Như cánh hoa đêm đong đưa nụ tình
Gọi mời cơn gió hôn lá trên cao
Như cánh chim đêm bơ vơ một mình
Trời bao nhiêu gió tóc bao nhiêu buồn

Mùa hè vui đôi chân chấp cánh
Tóc mây hồng cho mắt long lanh
Trời mùa đông môi em thắp nắng
Tóc mây dài, chân vui đường vắng
Rồi mùa xuân cây thay áo mới
Tóc mây vàng cho nắng thêm tươi
Rồi mùa thu xôn xao lá úa
Tóc mây buồn phủ kín tim tôi

Ôi tóc mây bay ru lên điệu buồn
Sợi tình theo gió vỗ cánh bay xa
Ôi tóc mây thơm men say lạ thường
Tình ta xanh lá tóc mây không vàng.

Skyskysky (tổng hợp)