Nghiên cứu Anh-Trung: Kênh đào Funan của Campuchia có thể đe dọa “các hệ sinh thái mong manh"

Nghiên cứu Anh-Trung: Kênh đào Funan của Campuchia có thể đe dọa “các hệ sinh thái mong manh"


Các nhà nghiên cứu Trung Quốc và Anh cho biết kênh đào Funan Techo đi qua các môi trường sống quan trọng đối với đa dạng sinh học có thể gây ra tác hại sinh thái và nhiều hơn nữa.

Tờ South China Morning Post (SCMP) ngày 13/1 đưa tin, các nhà nghiên cứu ở Trung Quốc và Anh vừa đưa ra cảnh báo về việc một kênh đào được xây dựng ở Campuchia với sự hậu thuẫn của Trung Quốc có khả năng gây nguy hiểm cho các hệ sinh thái "mong manh", đồng thời kêu gọi các nỗ lực giảm thiểu tác động xấu.

Kênh đào Funan Techo dài 180 km nối sông Mê Kông với Vịnh Thái Lan là một dự án trọng điểm được Campuchia kỳ vọng sẽ giúp nước này tự chủ về giao thông.


Dự án xây dựng kênh đào Funan Techo trị giá 1,7 tỷ USD đã được khởi công vào tháng 8/2024. Ảnh: Bộ Thông tin Campuchia

Tác động đối với hệ sinh thái và những cơ hội chưa được khám phá

Tuy nhiên, theo một bài nghiên cứu được công bố gần đây trên tạp chí khoa học Nature (Anh), việc kênh đào này đi qua nhiều khu vực đa dạng sinh học cao sẽ ảnh hưởng xấu tới hệ sinh thái và nông nghiệp.

"Không chỉ có những lo ngại về tác động của kênh đào đối với các hệ sinh thái đa dạng và mong manh của khu vực, mà còn có những cơ hội chưa được khám phá để giảm thiểu tác động", các tác giả viết.

Nghiên cứu do Yang Hong - giáo sư địa lý và khoa học môi trường tại Đại học Reading (Anh) - đứng đầu.

Các đồng tác giả với giáo sư Yang bao gồm các nhà nghiên cứu từ Đại học Công nghệ Hồ Bắc (Trung Quốc), cũng như từ Đại học Cao đẳng London (UCL) và tổ chức từ thiện Wildfowl and Wetland Trust có trụ sở tại Anh.

Theo các nhà nghiên cứu, các mối nguy tiềm ẩn của dự án bao gồm: làm mất môi trường sống của loài sếu sarus đang có nguy cơ tuyệt chủng, khiến cho thời tiết trở nên khắc nghiệt, gây thiệt hại cho hệ sinh thái đất ngập nước, làm lây lan các loài xâm lấn, cũng như khiến tình trạng nhiễm mặn gia tăng - điều này sẽ ảnh hưởng đến nông nghiệp và đó là mối nguy về an ninh lương thực của cộng đồng địa phương.

Kêu gọi "các kế hoạch tốt hơn" để giảm thiểu tác động, các nhà nghiên cứu đề xuất rằng Campuchia nên đưa ra một hệ thống quản lý nước linh hoạt, bao gồm việc xả nước từ kênh đào trong thời kỳ hạn hán.

Họ cũng đề xuất phát triển các chương trình phục hồi môi trường sống trên bờ sông Mê Kông và xây dựng các vùng đất ngập nước nhân tạo để duy trì tính toàn vẹn sinh thái dọc theo kênh đào.

Hơn nữa, các nhà nghiên cứu còn kêu gọi chính quyền Campuchia thực hiện các chương trình giám sát thủy văn sinh thái dài hạn cùng với các tổ chức quốc tế, và tích cực thu hút cộng đồng địa phương, các trường đại học và nhóm bảo tồn tham gia vào quá trình này.

Brian Eyler - giám đốc Chương trình Đông Nam Á tại Trung tâm Nghiên cứu Stimson có trụ sở tại Mỹ - cho biết nghiên cứu này đã nêu bật những lo ngại chính đáng vốn được đưa ra từ lâu bởi các cộng đồng có khả năng bị ảnh hưởng.

"Sông Mê Kông đang phải hứng chịu hạn hán thường xuyên hơn và kéo dài hơn với cường độ ngày càng tăng trong cả mùa mưa và mùa khô. Và kênh đào này sẽ làm trầm trọng thêm tác động của những đợt hạn hán, nếu không có biện pháp giảm thiểu hoặc biện pháp tương tự", Eyler nói.

Ông nói thêm rằng Việt Nam nằm ở hạ lưu của con sông sẽ chịu tác động đáng kể nếu Campuchia sử dụng kênh đào này cho tưới tiêu trong mùa khô.

Eyler cũng cảnh báo rằng chi phí xây dựng kênh đào đã được dự tính ở mức thấp 1,7 tỷ USD, và khoản tiền bổ sung cần thiết để giảm thiểu tác động đến môi trường có thể khiến các nhà đầu tư càng nản lòng.

Theo SCMP, các quan chức Campuchia trước đây từng tuyên bố rằng Bắc Kinh sẽ tài trợ toàn bộ cho dự án để đổi lấy quyền khai thác kênh đào trong nhiều thập kỷ. Nhưng vào tháng 6 năm ngoái, phía Campuchia nói rằng Bắc Kinh sẽ tài trợ 49% cho dự án.

Chuyên gia Eyler cho biết Trung Quốc có thể đưa ra các đề xuất hiệu quả dựa trên kinh nghiệm của chính nước này.

"Ở Trung Quốc, các nỗ lực giảm thiểu tác động được đề xuất thường được áp dụng cho các dự án cơ sở hạ tầng trong nước, và đã đến lúc Bắc Kinh thúc đẩy nhiều ý tưởng tốt hơn nữa cho các dự án cơ sở hạ tầng của mình ở nước ngoài", ông nói.


Khu dân cư bên bờ suối Prek Ta Hing ở huyện Koh Thom, tỉnh Kandal, Campuchia, vào ngày 29/2/2024. Nơi đây sẽ được mở rộng khi kênh đào Funan Techo được xây dựng. Ảnh: CamboJA

Khi Campuchia có nước, sẽ có mọi thứ

Tờ Phnom Penh Post đưa tin, tại một hội nghị được tổ chức hồi tháng 4/2024, Chủ tịch Viện Hàn lâm Hoàng gia Campuchia Sok Touch từng trình bày chi tiết về cách kênh đào Funan Techo mang lại lợi ích cho vương quốc này và giải thích rằng nó sẽ có rất ít hoặc không có tác động đến môi trường.

Ông Touch giải thích rằng Campuchia rất cần kênh đào để giảm chi phí xuất khẩu sản phẩm cao như hiện nay, cũng như để giảm chi phí vận chuyển bằng xe tải và đường sắt. Ông cũng lưu ý rằng điều này sẽ thu hút thêm đầu tư.

"Khi kênh đào Funan Techo hoàn thành, sẽ không còn lo ngại về nông nghiệp và trồng trọt dọc theo kênh đào vì khi chúng tôi [Campuchia] có nước, chúng tôi có mọi thứ", ông nói thêm.

Nhà nghiên cứu kinh tế Ky Sereyvath tại Học viện Hoàng gia Campuchia cũng nêu chi tiết nhiều lợi ích của kênh đào. Ông giải thích rằng khi đi vào hoạt động, kênh đào sẽ tiết kiệm thời gian vận chuyển hàng hóa, đồng thời giảm chi phí vận chuyển tới 300 USD cho mỗi container.

“Chi phí giảm 300 USD sẽ tạo ra lợi thế cạnh tranh cho Campuchia trên thị trường quốc tế. 300 USD này sẽ bù đắp cho các rào cản thuế quan của châu Âu và Mỹ”, ông nói.

Sereyvath cũng lưu ý rằng kênh đào Funan Techo sẽ giúp vận chuyển các sản phẩm nông nghiệp từ các tỉnh xung quanh Hồ Tonle Sap dễ dàng hơn, tiết kiệm thời gian và do đó đảm bảo sản phẩm đến tay người tiêu dùng tươi nhất có thể.

Ngoài ra, ông hình dung rằng kênh đào mới này cũng sẽ đóng vai trò như một hồ chứa, hấp thụ lượng nước mưa dư thừa từ khu vực xung quanh trong mùa mưa, đồng thời cung cấp nguồn nước ngọt cho người dân địa phương trong mùa khô.

Nguồn: Nghiên cứu Anh-Trung: Kênh đào Funan của Campuchia có thể đe dọa “các hệ sinh thái mong manh"