Mô hình này được ví von là mô hình phát triển Sài Gòn theo dạng trái sầu riêng

Đắp cái nền nhà thì phải trả lại cho tự nhiên cái ao
17/10/2015 08:50 GMT+7
Kiến trúc sư Võ Thành Lân - 16:07 14-10-2015

Bao đời trước, chẳng cần kiến thức gì cao siêu, cha ông ta từ thuở còn đất rộng người thưa đã biết khi đắp một cái nền nhà thì phải trả lại cho tự nhiên một cái ao, trồng trầu thì phải khai mương…, trời mưa xuống, nước sẽ về đâu?




Địa hình Sài Gòn thấp dần từ bắc xuống nam và từ tây sang đông. Vùng cao nằm ở phía bắc - đông bắc và một phần tây bắc, trung bình 10 - 25 mét. Ngược lại, vùng trũng nằm ở phía nam - tây nam và đông nam thành phố, có độ cao trung bình trên dưới 1 mét, nơi thấp nhất 0,5 mét. Sài Gòn, về cấu tạo địa hình là vùng châu thổ bằng phẳng và thấp, là điểm tiếp giáp sông Đồng Nai và sông Sài Gòn trước khi đổ ra biển Đông.

Từ phía nam kinh Tẻ dần về Nhà Bè rồi ra Duyên Hải là vùng thoát nước địa hình của gần hết miền Đông Nam Bộ bao gồm Đồng Nai và Bình Dương là vùng tiếp cận và đây cũng là vùng giao thoa giữa nước mặt thoát ra từ đất liền và triều cường nhập vào từ biển. Do vậy từ thời Pháp thuộc và về sau, các nhà quy hoạch bỏ ngỏ vùng phía nam Sài Gòn và định hướng Sài Gòn chỉ nên phát triển về phía bắc, là vùng cao có địa chất phù sa cổ.

Bao đời trước, chẳng cần kiến thức gì cao siêu, cha ông ta từ thuở còn đất rộng người thưa đã biết khi đắp một cái nền nhà thì phải trả lại cho tự nhiên một cái ao, trồng trầu thì phải khai mương…, trời mưa xuống, nước sẽ về đâu ? Có hai cách, theo chiều đứng: thấm vào đất; theo chiều ngang: chảy ra mương kênh sông suối… rồi ra biển, tuy nhiên cách thấm vào đất là giải pháp tối ưu.

Sài Gòn trước kia từ phía đông sông Sài Gòn kéo trải dài tới Thủ Đức rồi sông Đồng Nai, phía bắc sông Vàm Thuật tới Lái Thiêu… là những vùng ruộng thấp giữ và điều tiết lượng nước mưa, xa lộ Sài Gòn - Biên Hòa xác định hướng phát triển của thành phố về hướng đông bắc. Khu đại học ra tới Thủ Đức, các khu công nghiệp bắt đầu từ Biên Hòa trên vùng cao trải dài về Dĩ An và Vũng Tàu. Cộng thêm với việc bỏ ngỏ vùng phía nam dài ra biển Đông, Sài Gòn sống bình yên giữa một vành đai xanh, nơi đất và nước hài hòa.

Thế nhưng báo cáo quy hoạch phát triển Sài Gòn 2020-2025 lại xác định: "...Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội Sài Gòn đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2025, thành phố sẽ phát triển với hai hướng chính là hướng đông, và hướng nam ra biển.

Theo Quyết định của Chính phủ, cụ thể phát triển thành phố theo hướng đa tâm với trung tâm tổng hợp tại khu vực trung tâm hiện hữu gồm các quận 1, 3, một phần quận 4, quận Bình Thạnh (930 ha) và khu đô thị mới Thủ Thiêm (737 ha); 4 trung tâm cấp thành phố tại 4 hướng phát triển. Bên cạnh đó, phát triển thành phố với hai hướng chính là: hướng đông và hướng nam ra biển; và hai hướng phụ là: hướng tây bắc và hướng tây, tây nam. Việc hình thành cơ sở hạ tầng các khu chế xuất, khu công nghiệp, khu đô thị mới hiện đại, cảng biển và kinh doanh vận tải biển có ý nghĩa quan trọng đối với sự phát triển Sài Gòn về phía nam tiến ra biển Đông...".

Mô hình này được ví von là mô hình phát triển Sài Gòn theo dạng trái sầu riêng, bung ra tứ hướng, và nhờ vậy mà hướng nào cũng có thể gỡ múi ra mà ăn một cách dễ dàng. Khởi thủy là sự hình thành khu Phú Mỹ Hưng rồi kéo theo sự hăm hở mở ra khu Nam Sài Gòn với con đại lộ hoành tráng Nguyễn Văn Linh sau kết nối vào đường vành đai 2 thực sự trở thành một con đê bao chặn cái ngõ thoát nước bao đời về phía nam thành phố. Cộng thêm vào đó là sự hình thành các quận mới: 2, 9, 7, 12… mở đường cho việc san lấp hồ ao mặt ruộng dựng lên vô số khu dân cư chen lẫn các khu công nghiệp… thu tiền ăn ngay, còn tương lai thì lâm vào ngõ cụt bế tắc như đã thấy.

Nhiều đường sá mở ra nhưng xe vẫn kẹt bởi vì người ta làm đường để bán đất chứ đâu phải chỉ để giải quyết giao thông, tương tự công trình được xây lên cốt để bán mặt bằng các kiểu chứ đâu phải nhằm tạo ra môi trường sống! Các nhà quản lý đô thị, quản lý cái kho báu mới mở ra này bằng tiêu chí mật độ xây dựng được hiểu như là diện tích ở chân công trình ngay trên mặt nền (dưới mặt đất thì tầng hầm được phép xây 100%) để ngã giá với nhà đầu tư; mật độ cây xanh được tính bằng cách đếm đầu cây… tuyệt nhiên không có một chút suy nghĩ và nhìn nhận điều cốt tử: mật độ xây dựng chỉ được bao nhiêu phần trăm bê tông hóa, tỷ lệ nào dành lại cho mặt đất tự nhiên!

Đi sang Nhật Bản mà coi, cái xứ đất hẹp người đông mà ở đó tất cả dự án đô thị muốn được gọi là khả thi phải chứng minh được rằng sự phân bổ cách sử dụng đất phải bảo đảm ít nhất 80% lượng nước mưa được giữ lại một cách tự nhiên trên địa bàn quy hoạch. Còn ở Hàn Quốc, hầu như bất cứ loại công trình xây dựng nào cũng đều buộc phải tránh xa những vùng đất thấp, nơi để dành cho nông nghiệp và điều tiết, chứa nước mưa.

Vài chục ngàn tỉ đồng đổ ra cho hệ thống cống rãnh ở Sài Gòn được thực tế chứng minh rằng chỉ có tác dụng như một hiệu ứng bình thông nhau, gom nhiều điểm ngập lại thành một cho tất cả cùng hưởng, khỏi ai phân bì. Và như thế dẫu có ném vào hàng trăm ngàn tỉ đồng đi nữa cũng chẳng ích gì bởi lẽ “nước ngập thì làm cống thôi” là cái tư duy của nhà quản lý hiện nay.

Nội thành bây giờ, dưới mặt đất, người ta không có ý hoặc có khả năng xây dựng hệ thống trữ và trung chuyển nước ngầm mênh mông dưới lòng đất như Paris, Tokyo đã làm hàng trăm năm trước. Ở vành đai các quận mới có ai nghĩ tới việc dùng những khoảnh đất còn sót mà tạo thành những hồ điều hòa đủ dung lượng trữ và trung chuyển nước, hay là tất cả đều đã được phân lô, san nền bán đi hết rồi. Họ đã có giấy phép, chỉ còn chờ giá bất động sản nóng lên là xây. Bán đảo Thanh Đa, vùng điều tiết nước cận đô thị đã trở thành cái ao do bị nhà cửa vây kín mặt sông. Một khi khu đô thị Thủ Thiêm mọc lên theo quy hoạch thì chắc chắn chỉ với triều cường Sài Gòn ngập cao thêm hai tấc nước là dân Sài Gòn sẽ tha hồ dưới trời nắng vẫn soi được bóng mình vào mặt nước lênh láng trên đường…

Trời vẫn cứ mưa, mưa mãi… Lòng sao ngập những nỗi buồn…

Kiến trúc sư Võ Thành Lân

---

Xem thêm:

https://www.facebook.com/ktsvothanhlan?fref=photo
Nguồn: Mô hình này được ví von là mô hình phát triển Sài Gòn theo dạng trái sầu riêng